Fjoerwurk

As ljocht lûd joech
lykas lôgjend fjoer,
dan hearden we
ier yn ’e moarn
de wolken baarnen
en jûns it flústerjen
fan de lette sinne
dy’t lûklam tane
yn it skimertsjuster
fan it wolkenskaad.

Wa’t dat hearre kin,
dy heart it oerljocht
stilswijend as fjoerflinters
út besiele skildersfingers
op it doek delstriken.

Dinie Boogaart

rekkenskip

De tiid hâldt skoft ast net yn beweging bist, teminsten sa liket it soms. Wiken wurde as it ware wei yn in skiere mist, alteast as de gong der út is. Dagen wurde as nachten ast dy deljoust of deljaan moatst. It ûndergean fan tiid bestiet út ferrifelderij en feiten. Foar it iene slútst de eagen en fan it oare nimst rekkenskip. Alle moannen telle lykwols gewoan de dagen oant en mei de lêste ta. Beweging yn tiid hâldt gjin skoft. Kinst foar en achterút rinne. Kinst rûntsjes drave. Kinst in dearinnend paad nimme of de holle dellizze. De tiid bliuwt op koers. Steech en stiifsinnich.

Desimber ferrifelt de tiid ek net. Desimber giet syn bestindige gonkje oan de ein ta troch. Koarte dagen, hieltiten langere nachten, oere nei oere op de ivige klok. Oant en mei om de tweintichste hinne. Dan beweecht der wat. Dan feroaret de stap op de trep nei ûnderen. Net op slach, mar stadich yn it bewende tempo dat it bestean yn beweging hâldt. Dan giet it wer stânfêst by de trep op nei boppe ta. De klim nei ljochte dagen. Der is gjin stilstân, der is gjin ein, salang ast de eagen iepenslachst en op tiid de doar út giest, wylst der rekkenskip fan nimst, datst dyn tiid altiten in stapke foar wêze moatst. 

urgint

It is hjoed de dei in hiele keunst hearde ik ien sizzen, om te bepalen watst lêze moatst en wat net. ‘Der is safolle’, sei er, ‘datst troch al dy boeken, krekt as mei de beammen dy’t se koste ha, it bosk net mear sjochst.’ Hy hat gelyk tocht ik, der is mear as genôch en it bliuwt in hiele toer om in kar te meitsjen. Fierder fûn er dat it yn de measte gefallen fansels ek in kwestje fan smaak wie wat him oerhelje koe, wat it kiezen, sa sei er, ek net makliker makke.

In drege keunst dus. De reklame en resinsjes, it ferliedlike fan it omkaft en de populariteit fan de skriuwer, it joech lang net altiten de trochslach. Mei it foarbyld fan de skriuwer woe er sizze dat guon boeken as winkelknechten lizzen bleaunen, omdat de auteur en of syn wurk net elkenien noaske. ‘Of net begrepen wurdt,’ heakke ik der oan ta. Hy knikte: ‘Alle keunst wurdt yndied net altiten begrepen, soms leit him dat oan de keunstner, soms oan it wurk en soms oan allebeide.’ Dat wienen we mei-inoar iens. 

In kar meitsje - moast der noch even kwyt - waard ek dreger en dreger omdat neffens syn ûnderfining de lêzer mei de jierren sinniger wurdt. It oerkaam himsels ek. ‘Nim no dy tûzenen boeken dy’t elk jier útkomme’, krige ik mei klam te hearren, ‘der bliuwe foar my mar amper in hantsjefol oer, omdat it sa’n ôfgryslike protte fan itselde is.’ Hy skodde mei de holle. ‘Selden komst noch in urgint boek tsjin dat der noch ta docht’. 

Ik sei: ‘lykas dat Fryske boek, hoe hjit it ek mar wer? O ja, Sjappy! Dat is oars perfoarst gjin pulp!’  Syn eagen ljochten op en hy gnyske ynstimmend: ‘Bjusterbaarlik boek. Sa’nent komst mar ien kear yn dyn libben tsjin.’ 

geandewei

Wat kin der in protte feroarje yn in lyts skoftke tiid. En wat bliuwt der tagelyk ek noch folle by itselde. Ien jier; tweintich jier; in minskelibben. Alles ivich fan itselde is lykwols gau tefolle. En feroaring is spitigernôch net altiten foarútgong, mar gjin feroaring hielendal net.

Novimber is altiten novimber: de grize prelude fan desimber. In foarspul mei mankelike klanken fan it falske sentimint yn in hjerstsonnet. Ja, de alfde moanne falt faak swier. Dreech as de muoite dy’t it kostet om in stichtlik stikje tekst mei te fier sochte wurden te skriuwen. Drôf as de alinea’s dy’t smoare yn mislearre byldspraak foar hertsear en de smerten fan de tiidgeast.

Novimber hat wat mankelyks dat desimber net hat. As foarlêste moanne  set er de toan foar it besef dat it libben ûnomkearber is. De slachtmoanne warskôget alfêst dat it jier hast om is en foar it grutste part ferlern. De sinne jout it oer. It waar slacht om, de kjeld wint oan. It hat syn útfallen, mar mei de knepen ynwindich, is novimber like ritich as bestindich. Men kin nergens mear hinne. Der is inkeld romte foar minder, wat ús wachtet is it lot fan desimber. It slotstik dat as in falsk rekwiëm klinkt. 

Novimberdagen ferfalle geandewei apatysk yn obskuere nachten. Fjouwer latinte winterwiken - fan aldergeloks mar tritich dagen  - om lydsum te dragen. Stoisynske dagen dy't, ek as it reint en stoarmet, amper feroarje en ivich itselde lykje. It is net oars. De oanrin nei de ein hifket de wearde fan de tiid. In deadwaner fansels, mar faaks in tapaslike metafoar foar alles wat foargoed feroare is en benammen foar de pine oer wat noait wer itselde wurdt. 

in sonnet

 

boeken

Letters sykje iepen eagen,
sûnder krije se gjin gesicht
om sinnen te ferwurdzjen
dêr’t de ferbylding yn sit.

Letterrigels jouwe de mûle
en de holle doel mei taal
dy’t foar himsels sprekt 
en ferheljend lûd hearre lit.

Letters wolle boeken wurde
fol leven en yn it libben stjoer
jaan oan it dreamend tinken.

Boeken lettere troch ynhâld
ha in eigen miening, fan lege
siden kin de lêzer net bestean.

spoaren

De grûnfêster

It wie ynmoed,

doe’t er feech nei feech

mei wisse kontoeren

syn grûnspoaren

yn de ferve striek.

It wie kriich,

doe’t er laach nei laach

beploege ierdetoanen

as oergroede

op it doek oanbrocht.

It wie in striid,

doe’t er kear op kear

mei wer in selsportret

foar de spegel

de twivel yn eagen seach.

It wie fermogen,

doe’t er streek nei streek

it fjoer út de foegen

fan syn wiffe wêzen

oplôgje litte koe.

Hy hie it yn ’e macht,

doe’t er toan op toan

de sinne en de stjerren

yn in stoarm fan kleur

oer de wrâld skine liet.

Lykwols, it wie ûnmacht

doe’t er as grûnfêster

fan syn eigen leginde

wrakseljend mei in kloft

knûstige woartelstobben

belies jaan moast.

A poem

Ik seach de toer fan Bommel stean, 
doe’t ik mei de trein oer 
de Waalbrêge nei it suden gong.

Njonken my siet in jong famke
mei in ferrassend koart rokje oan
en in swart lapke foar de mûle.

Op har bleate skonk pronke
de tekst fan in lange tatoeaazje,
dy’t oer de igale hûd nei it kút
al hielendal nei ûnderen rûn.

Ik moast goed sjen wat der stie en lies:
‘I saw the future, I did, and in it I was alive’
Ik tocht, dat komt grif út in gedicht, tagelyk
kaam my ‘De moeder de vrouw’ yn ’t sin.

Har freon (tink ik) siet foar har oer
en seach my achter syn swarte lapke
gnyskjend oan (tink ik), wylst er
syn hân op har brune knibbel lei,
net oars as wie it it roer fan syn skip.

Ik seach hastich nei bûten
en socht om de toer fan Bommel,
mar wy wienen al in hiel stik fierder.

The Future

de reis

 

De reis ( fan augustus 2020)

Tegels tille de fuotten oer de earste meters,
diken draaie rjochts en loftsom foar de bus,
spoaren strekke har strak foar de trein út,
de reis beweecht, de reis libbet en is wer los.

It doel is fan bestimming nei bestimming,
oer lân en wetter wer fan stêd nei stêd
troch in lange, lange simmer nei frjemde,
waarme nêsten yn in ferlange winter.

De reis sljochtet fan natuere minskegrinzen,
de tiid hat er graach sels yn de hân, de reizger
skikt him genedich nei syn plannen en de lingte
fan de lingte is ek noch wol oer te kommen.

Al wit de reis fansels mar al te goed, dat er folle
en folle fierder kaam as er op wjukken gean koe.

bekiste

Unsichtber

Minsken reitsje út byld, 

ferfalle, ferdwine, fergean
as skjinne reek of yn grêven,
der is neat oan te dwaan,
elkenien rekket út de tiid.

Bylden reitsje út sicht,
falle om, brekke, fersinke
yn djippe putten en grêften
of wurde rimpen ferstjitten
as namleaze relikten.

Utsein yn it stylfolle Drachten,
dêr stiet oan de Lange West
in troch de tiid ynhelle byld
ferpakt, ferburgen en ferballe
foar it ûnwittende neigeslacht.

De al lang fergetten skepper
neamde it stielblau bedutsen
byld Sinneljocht en Strieling,
no in neat sizzende titel foar
it bjuster bedimme granyt.

De keunst is as in lyk bekiste,
it kulturele erfguod is baarlik
skeind, fersmiten en ferkocht,
it miene folk is besoademitere
en stiet ferstuivere oan de kant.

stinne

DE FERWIKSELING

 

Ast ien stien op dyn paad ferleist,
dan witst amper wêrst oan begjinst,
omdat it in beweging op gong bringt
dy’t dyn lamme lea it leksum opseit.

Tagelyk wurdt it fersetten fan in stien
somtiden ek it ûnomkearbere begjin
fan in ynkringend mentaal proses,
dat dy bot yn de besnijing krije kin.

It docht my dêrom wakker tinken oan
de ferwikseling fan in wurd yn in sin
dêr’t de rin mei út ’e tekst helle wurdt.

Dan is it ek stinne, switte en wrotte
as in strjitmakker yn waar en wyn,
om de brike rigel wer te sljochtsjen.

Raak

It wankend gefaar is faak

tichter by as dat men tinkt,

al rint it meastal wol goed ôf.

Mar doch, it sil dy mar treffe,

want oeral kipet it om ’e hoeke

en elkenien kin wat oerkomme,

al bart dat gelokkich selden.

Likegoed is it libben fierste

faak krekt Russyske rûlette.

Ast it fatale wapen sels net

yn de hannen hast, dan...

hâldt in oar dy wol ûnder skot

mei de finger oan de trekker.

En dan treft in ûnskuldich mins

 - ek yn in beskaafd lân -

it hieltyd faker stikken minder.

Hark

bestimming

Mei foarjiersfûgelsang,

ûnder soele simmerwinen,

yn de lange, ripe hjerst

en by skraal winterwaar:

erflik daget it ljocht

oer it lêste selsferkeazen

ierdske libbenslot fan de

rêstende nammeleazen

yn it ivige akasiabosk

fan Nijehoarne.

mjoksje

Wat rommest op ast oant opromjen bist; de rommel om dy hinne of de rommel yn de holle? Miskien is it fan beiden wat. Dat soenen je fan tinken ha kinne, as je op in bepaald stuit de oanstriid krije en reagje de boel ris út. In bytsje oarder is yn alle gefallen net ferkeard. It hoecht net himmel en brânskjin. It hoecht ek net omdat it moat. Mar it kin, at it sin der nei stiet. Soms bin je oan sa’n momint ta. Miskien omdat it heech tiid en dêrom needsaaklik is. Utstel kin net ivich wachtsje.
In garaazje útmjoksje is al gau in hiele put, lykas in hok dêr’t mear as inkeld de biezem trochhinne moat. It hûs is yn ’e regel flotter oan de kant. Dan bliuwe de kasten noch oer. De oerskotkluzen fol wolfeartrestanten.  En lang om let as lêste om oan te pakken: de ynhâld fan de boekekast. It omkafte papier dat ek as keamerpronkstik ôfdien hat. De ferhalen mei tûzenen elokwinte wurden dy’t ferjierre binne. Ald is fansels net altyd út de tiid, mar lykas mei oerripe fruchten begjint âld papier wol faak te rûken en giet it krekt as mei it ûnthâld, dat stadichoan griis, grau en grimelich wurdt.

It ferget karakter en pak troch mei it mentale proses fan hifkje en skiftsje. Wat kin fuort en wat kin bliuwe? Of better sein, wa rommet it fjild en wa kriget noch in jier of wat útstel fan eksekúsje? It ôfskie nimmen is dreech. It skansearre slachfjild bliuwt grif mei grutte kraters oer. It is net oars, ofstân nimme is loslitte. As de reek oplutsen is moat de tiid de groeden slite. Dus dumpe dy hap! Bring de boeken nei it boekenhôf. Kear it paad en sjoch net werom. Dat skept romte yn de holle en plak foar wat nijs op de planken.

Opgong

De hagebeammen

rûke dat it rikket,

it piipkrûd hinget

as reek yn de wâl,

dêrtusken baarnt

it raapsied triljend

mei in sêfte gloede

en de koekkoek dy

bout syn echo nei.

It is maaie, ik fyts

yn in fonkelnije tiid

wifelriedich troch it

bloeien fan de ierde.

Mienskip

It is nuver, mar elkenien seit hoi, moi of goeie ast hjoed de dei even in slach troch de buorren dochst, dat wie neffens my foarhinne selden sa. Benammen poerfrjemd docht it stelselmjittich, net oars as wie it regele by de wet. Dochs is alles fierders noch by it âlde. De maitiid lûkt wer yn de moaiste simmerklean oer it lân. Blommen baaie hast alle dagen yn it blau fan de skjinne loft en it fûgeltsjeguod spaant yn kommisje mei kabaal troch de hagen en beammen. Mar sa’t ik al sei, fytsers, kuierfolk en rinners, it groetet inoar mar ta, ik hear oars neat as goemoarn, goedei en dach. Ik stean der fersteld fan hoe aardich de lju wêze kinne. Hast elkenien docht it. Minsken noch oan ta, je sille mar safolle kunde ha. 

Der binne trouwens ek guon dy’t benaud en wat mijend knikke, al of net mei in fyn glimke om ’e mûle. De stikemerts dy’t har achter swarte sinnebrillen ferskûlje hast fansels ek altyd noch. Oaren dêrtsjinoer swaaie en roppe soms al fan fierrens, datst tinkst dat se dy even ha moatte, mar dat is dan gelokkich net sa.

Wat driuwt elkenien dizze dagen, fregest dy ôf, wat bringt har yn dy fleurige stimming? En soe it sa bliuwe? Of is it mar sa’n rite, dy’t nei de earste de bêste stoarm wer oerwaaid is? Hawar, efkes de hân opstekke kin gjin kwea en it is moai dat it sa kin, dat ik skik my ek mar yn dat sosjale lot dat de minsken yn ’e besnijing hat en dat mienskip hjit.  Mar nuver is it, dat elkenien dy sa fatsoenlik groetet, want allegear gean se mei in hiele grutte bôge fan hast mear as oardel meter om dy hinne. Ferfelend is soks lykwols net, dat om my bliuwt it sa. 

SPIRIT

KRIICH

De loftskippen stean stil

te wachtsjen, spoarleas

tebekwike as ferweesde

astronauten sûnder sike.

De loft ûntjout him wider

en wjerkeatst in lichter lûd,

de kime leit fierder fuort

foar wa’t de fierte siket.

Dochs jou ik ferbiten en

ferside yn de fjochtgroppen

fan de nije tiid gjin belies:

sadree‘t de striid belunet

sil ik foar de wyn rimpen

nei myn loftkastielen sile.

SPIRIT

The airships stand still

waiting without a trace,

taken aback and lost

as breathless astronauts.

The sky is getting wider

rebounding  lighter sounds,

the horizon is further away

for those who seek expanse.

Determined though and hidden

in the trenches of a new age

I will not renounce my plans:

once the struggle is over,

a tailwind will swiftly sail me 

to my castles far away.

de stilte

Doe’t it bluisterige deilûd stadichoan

saksearre en him dêrnei hiel abrupt

deljoech as in fertsjusterjende nacht,

waard der fan in rare stilte sprutsen.

Der hie noch noait sa’n ûnferwachts

sterke delfal fan it deistige leven west,

dat iderien hold ferbjustere de siken yn

en beharke it fenomeen iendrachtich.

Oanstutsen troch huverige gedachten

waard de stilte doe al gau massaal

oeral mei firale mieningen ferbrutsen.

Dy wienen lykwols totaal om ’e nocht,

want de wrede feiten hienen yntusken

it libben al sûnder genede yn ’e macht. 

The Silence

As the boundless sounds

slowly ceased and abruptly

fell asleep like a blackout night,

people spoke of an odd peace.

There had never been such

a downfall of the daily noise,

so everyone kept their breath

listening to the weird effect.

Then, lit by nervous thoughts

the silence vanished fast with

viral scores of loud opinions.

Totally in vain of course,

for the cruel facts would soon

lock down life in a heartless pain.

blyn

De gouden kroan

It deistich libben bestjurre as bloed,

de tiid sakke yn histoaryske stilte wei,

mar it argeleaze folk ferstomme net,

dat jage yn oansettende massa’s troch

ferrifeljende lagen fan fine kamûflaazje.

In helsk kabaal fan steatsretoryk boaze

oan, it sûne ferstân, sa die lykwols bliken,

wie ek ûnder de wet fan sosjale distânsje

fier te sykjen en sa begûn it orkest alfêst

mei Titanysk drege psalmmuzyk te spyljen.

En de sinne dy skynde as de ivichheid,

jimmer skitterjend as in gouden kroan,

wa’t him streekrjocht yn it each seach

koe der fan op oan dat er blyn wurde

soe, mar dêr soenen de wittenskippers

grif ek noch wolris in remeedzje op fine.

nuvere berjochten

It wie stil ûnderweis: yn de útstoarne haadstrjitte fan it oanbuorjende doarp, op it lege fytspaad nei de mar, even letter op de parallelwei, ja sels dernjonken op de grutte fjouwerbaansdyk nei de haadstêd. Stil as op in sneintemoarn. Amper fytsers. Hurdrinners: in pear. Auto’s wienen op ien hân te tellen. Stilte dus, mei romte foar it iere lûd dat nei de maitiid siket. Ljippen: inkele. Skriezen: ûnsichtber yn ’e fierte. Guozzen yn lûdroftige keppelflechten by de fleet. It waar hold lykwols de siken yn. De mar wie in see fan stilte.

Oeral wienen de titelroazen wer betiid dit jier en it gers, och dat gers wie de hiele winter al grien. Op in deade tûke luorke in mûzebiter as in roppige aasgier swijend nei ienlike fytsers.

Doe’t ik nei myn stille omgong wer op hûs oan kearde en noch even in slach troch it doarp die, like alles like warber as normaal, mar nergens wie in bakje kofje mei wat der by te krijen. It Grand Kaffee, de boekhannel en de biblioteek, it kroechje by de merke. Ticht! Om stil fan te wurden. Wat moast ik no?

Ik tocht ynienen oan dy man fan 47. Dy stille man, nei alle gedachten gjin prater, mar wol wist wat er woe. Moandeitemoarn gong er ta syn fernuvering net mei it buske nei syn wurk op it deiferbliuw. Sletten! Wat moat ik dan? sil er tocht ha. Want yn syn holle gong grif in protte om. Miskien wie er wol bang fan alle nuvere berjochten. De stille man pakte de fyts en sette ôf.

Dat koe ik my yntinke, ast net witst watst moatst, ast net sizze kinst wat dy troch de holle spûket, dan pakst de fyts. Dan setst dy skrep op de trapers en begjinst te jeien as it spoar. En it spoar rekke de fytser spitigernôch bjuster.

Mei man en macht ha se in dei en in nacht om him socht. Helikopters ferbrutsen by jûn de stilte oer de Wâlden. Wat soe der wêze tocht ik noch, wat moatte dy dingen sa let yn de loft? Se fûnen de man de oare deis, stil en stoef fytsend deun by de Dútske grins.

It gedicht fan dy túnman en de dea kaam my yn ’t sin. Oer de túnker dy’t útnaaide omdat er benaud wie dat de dea him helje soe. Isfahaan wie foar dy fytser gelokkich te fier fuort. Om kofjetiid wie ik wer thús. Betiid genôch en doch noch even in hântaast yn de tún. Der moast nedich snoeid wurde. It wie stil yn it hofke mei de roazen.