op it each ôf

by de mar (5)

jage de simmer de hjerst yn, mei de

faasje fan in stroomfyts by my del,

'k rekke rimpen op 'e kletter nei de

winter, dat ik trape kjel heftich op de

remme, mar te let, want de tiid sakke

my as boomiis ûnder de skonken wei.

It each wol ek wat. It each siket in doel. Underweis troch de evolúsje fan it moderne bestean wie dat sykjen okkerdeis it doel. Sykje nei wat in tal keunstners fan eartiids yn harren romrofte dagen foar eagen stie. Alsa fûn ik myn bestimming middenmank kanonyske skilderijen, bylden foar de ivichheid en revolúsjonêre objekten. Keunsten fan de skeppende geast! It erfskip fan de ekspresjonisten, kubisten, dadaïsten, surrealisten en futuristen - ik neam der mar in pear - hat de takomst yn it ferline op de kaart set en de blik op de wrâld foargoed feroare. Kom dêr no noch mar ris om.

Hoedsum lavearre ik yn in keunstpaleis fan Den Haag tusken de gaos en harmony fan de ferbylding. De hannen djip yn de broeksbûsen. It baarnde my wer ris yn. Want dat is it slimste, no? Dat je neat oanreitsje meie. Hannen thús en allinnich de eagen de kost jaan. Mar dat is my noait genôch, omdat der mear is as wat it each sjocht.

Koe ik mysels by de Bolle fan Potter en it Putterke fan Fabritius yn it Mauritshûs noch yn 'e stringen hâlde, yn it Gemeentemuseum wie it by in leidige skulptuer fan Brancusi in stik dreger. Ik stie suver yn bestân en klamp my fêst oan it ûnfersetlike metaal. Sa´n rite oerfalt my faker. Benammen as in keunstwurk op it earste gesicht gjin inkeld doel liket te hawwen. Of omdat it each muoite hat mei it ûnbegryplike. It is de fertwiveling fan it riedsel, dêr't gjinien in antwurd op wit, en dat lit dy net los.

It each siket it idee. It wol yn de geast fan de keunstner sjen, of krûpe yn de siel fan syn wurk. Faaks wol it each fêststelle oft it bjustere keunstwurk echt bestiet. Mar al priuwde ik de kleuren fan van Gogh en hearde ik de byldmuzyk fan Kandinsky, it ferstân siket fysyk hâldfêst: ik wol oanreitsje! Net om de kwaliteit te hifkjen en te mjitten, dat docht it folk wol dat tinkt dat it der doel oer hat. Ik wol wat oars. Ik wol as it ware it libben fiele yn de stigmata fan in tiid. It is altyd wer deselde oanstriid. Even mei de fingers oan de groeden fan in Appel sitte wolle, of hoeden it wjerstribbige brûns fan in breklike Giacometti betaaste. Dan soe ik nei alle gedachten mei de eagen ticht de taal fan de besieling lêze. Yn myn eagen in befrediging. Ik soe oan myn fingers rûke en de hannen wer djip yn 'e bûsen stekke. Ik wie ta myn doel slagge, as ik it doarste.

Lânskip

Besibbe oan it lânskip

Op it hiem fan de bernetiid by de appelbeam lizze

skerpe bylden út it ferline. Dêr blomket it gers foar

de geit en de kninen op ’e blikke njonken de finne.

It ryk foar beukers is in boarterstún fol jongeswille.

By’t simmer kleuret alles pears troch ripe prommen.

Yn it greidlân, efter de pôle foar in keppeltsje skiep,

weidet it fee yn it rynske skaad fan tichte elzenwâlen.

Op ’e kolk by de keallehokken hinget de rook fan kij

út ’e bûthússtâl en it hea yn ’e golle. Heech ûnder de

skuorrenaad dûnsje de kopketommeljende swellen.

Op dat hiem fyn ik yn ’e slommer fan myn ûnthâld it

paad nei de foarein fan it stee dêr’t ik grut wurden bin.

Troch it rút klinkt in taal yn it ferjit en laket it gesicht

fan in dûbelgonger. By de reinwetterbak bloeie ûnder

it dak fan de linebeam ús mem har goudsjeblommen.

It wie ea ek it spul fan pake en beppe en dy, yn in gea

mei griene muorren en blauwe loften. Yn de Wâlden

stie myn widze, dêr rekke ik besibbe oan it lânskip.

Dêr sliepte ik op ’e souder en lei mem ûnder yn har kiste.

Hoeden hifkje ik de klink, mar ik doar him net te lichtsjen.

by de mar (4)

song ik ûnder berûne loften oer it

mêde waar, wylst de reidwâl mei it

sûzjen fan de wyn sa treastlik rûze,

ik rekke yn 'e rite fan it ritme troch

it salvjen fan de rym suver yn´e sûs

fan in lije stoarm-yn-oktoberblues

Lêzers

Us wrâld is mar lyts, dat nei alle gedachten ken elke Fries persoanlik wol in Fryske skriuwer of dichter. De kâns is nammentlik grut dat je by ien yn ’e klasse sitten ha dy't de oanstriid hie om syn brea der mei te fertsjinjen, of dat je by ien op 'e streek wennen dy’t it graach wurde woe. It kin ek samar dat je ergens by't fierljeppen, by it keatsen of op de mar yn 'e kunde kamen mei ien dy’t it al wie. Sels hjoed de dei kom je se yn 't wyld maklik tsjin. Se sitte net allegear nacht en dei achter it kaaiboerd te switten foar it masterwurk dat alle ferkeapsifers oertreffe moat. Boppedat is it hiel goed mooglik dat in protte minsken in letterwrotter yn de famylje ha. Sa moat in mannichte folk op ien of oare wize besibbe wêze oan de literêre keunst. In hiele aardichheid, no? Wat soe dat in lêzers opsmite kinne as soks yn de moanne fan it Fryske boek wat mear omtinken krige. Want lang net elkenien hat der miskien weet fan.

No docht - lies ik al krantsjend - ek noch bliken dat in grut tal skriuwers en dichters sels ien of mear skriuwers yn de famylje hat. Oer predestinaasje, jildingsdriuw of ropping sil ik mar net begjinne, dat liket my net fan dizze tiid. Lit ús foar it gemak mar even oannimme dat skriuwen en dichtsjen yn de genen sit. Mocht soks trochsette, dan kin it tal skriuwers en dichters inkeld noch mar tanimme. Tink ris yn: hast elke Fries in skriuwer of in dichter! Dat sil skielk in protte ta lêzen oansette, dat kin net oars.

Dat sadwaande krige de genetyske skriuwfaktor my yn 'e besnijing. Nijsgjirrich haw ik de annalen en de argiven der op neislein. It kin langer mei in pear fingerklikken, dêr hoege je net mear foar nei de stêd. En sjoch, ik hie 't wol tocht. It stiet aldus beskreaun! Betoerpake is it bern-bernsbern fan Petrus Couperus ( Ideard 1657- Wergea 1735), dy't wer de betoerpake is fan Louis Maria Anna Couperus syn heit. Dat soks, safier fuort, yn ien rigel nei te kommen is, dat is suver in wûnder. It aardichste is fansels dat ús heit ferneamd is nei syn omke Petrus Couperus. Ik ha koartlyn noch op it hôf stien dêr't it bewiis leit, mar of dat mear lêzers opsmyt? It is te betwiveljen.

bylden binne wurden

Ik bin in eilângonger, omtiger út it lân fol grinzen.

Myn blikken strune by de diken del en oer de hichten

fan de dunen. Ik hein de kimen yn it prisma fan myn

hannen. Tiid yn it bestean duorret minder as in tel.

Ik bin in eilânman yn in kleurensee fan dreamen.

In iepen finster fangt it brânpunt fan myn tinzen

en de wiisfinger printet alles wat ik sizze wol.

Ljochtkristallen falle op de fluezen fan de linzen.

Ik sjoch it hinnekommen fan it libben rûnom lizzen.

Fjoer baarnt de bline flekken fan myn neakens skjin.

Bylden binne wurden yn it spektrum fan de sinne.

Ik bin it eilân fan de man en wy stean de streamen.

by de see (2)

naam ik by twiljocht de lêste oerset foar

de nacht, ik wie hast fan betinken: ik fear

oer de Styx, wylst myn each skichtich nei

de kime socht, it eange my lykwols om'e

nocht, omdat lang om let bliken die dat it

fartúch my nei Skiermûntseach ta brocht.

Ferljochting

Ik ha it ljocht sjoen. Ljocht dat net sear oan de eagen docht, mar as salve oer de siele strykt en as ferlichting it drege moed rommet. In bysûnder skynsel dat net út kin. Dat ljocht hat der altiten west en it is der ek foar in oar. Moatst it sjen kinne, moatst it oer dy hinne komme litte en yn dy opnimme wolle, dan silst der ek fan tsjûgjen gean. It is wrâldferneamd. Wa´t it sjocht wit wat it is. It is ús eigen ljocht! En it is fergees! It is it alles oerstjalpjende noarderlân, waad en strânljocht. It kollektive libbensskynsel yn it lânskip fan de noarderling. De glâns en blâns fan dat natuerlik fenomeen is ta de gloarje fan syn unike bestean fongen yn matearje. In fiiftal skilders hawwe dat ljocht op persoanlike wize mei grutte konsideraasje stâljûn yn subtile formaasjes fan linen, foarmen en kleuren. Ynspirearjende, eigensinnige komposysjes yn de geast fan it ljocht sels. Op doek, op hout, op linnen en op papier. Krongen yn oalje, akryl, aaitempera en wetterferve. It is in iepenbiering en op 't heden te sjen yn museum Belvedêre by it Hearrenfean. In keunsthal dy't feitlik op de fûneminten fan ljocht boud is. Dat it koe gjin better plak krije. Gean der hinne is it boadskip en nim it ljocht oan. Rin der stadichoan by del en lit jin der yn meinimme, hein en fier. Lit jo ferljochtsje. It is tige de muoite wurdich. It is merakels.