Ad Infinitum

De gong der yn hâlde! It jier is al wer in eintsje op reis. De tiid lit him net keare. En ast net witst dat de ein de ein is, dan giet alles altyd troch. It is fansels ek it doel en set wakker fierder út ein. It moat oangean. Moai fuort is de reis om it reizgjen nei in einleaze bestimming as in ekskús om te bestean. Elk jier giet it wer fan ’e miet ôf. In nije start mei in soad fan itselde en út en troch wat oars. Altyd is it in begjin fan alles wat noch komt. En as dy neat yn ’e wei sit, dan hast mar te gean. Wêrom ek net? Wa’t stil stiet komt nergens.

Ik aventoerje it wol wat yn Tweintich-Alve. Dêr’t it paad mei foarnimmens him oan buorden en kaarten ûntbrekt, bebokselje, befyts en bereizgje ik de wei dy’t my it bêste leit. Ik reizgje mei in bagaazje fan bylden en in taal fol wurden dy’t har graach opponearje. De reis is in ferhaal dy’t begjint by de ein, mankelyk doarmjend troch in âlde tiid, wifkjend yn it hjoeddeiske en nijsgjirrich taastend nei de takomst. Oer hichten en lichten sil it gean, altyd sykjend nei romte om nei út te sjen. Tebeksjen is inkeld de muoite wurdich om der fierder mei te kommen! Alde spoaren binne net langer as de nije dy’t noch lutsen wurde. Wegen wurde allinnich smeller omdat it sa liket. Op it iepen paad de gong der yn hâlde, dat smyt it measte op. Sa bliuwt alles bestean. Sa ûnstien ferhalen yn doetiid, heden en takomst. Wierheid of net, ienkear stâl jûn wurde de wurden part fan it bestean. De tiid dêr’t se yn spylje is it bewiis. Yn tekst hat alles mei alles te krijen, lykas yn it libben. Lykas yn it ferhaal fan de man, dy’t yn in dokumintêre syn eigen libben spilet. Lykas yn de film, dêr’t de frou yn in rol fan in oar harsels is. Lykas yn it selsportret fan de fotograaf, dêr’t wy ús yn spegelje. Lykas de reizger, dy’t op de top fan in fulkaan nei syn takomst weromsjocht. Want hoe de kosmyske winen ek waaie, wy sleepje ivichduorjend de jiske út de grûn fan ús ûnderste lagen fier oer de ierde mei ús mei. Sa lang it duorret. 

We will stand on the wing of a plane.    South Sister - 1985 - Oregon 

Oh oh oh

‘It is in aardichheid.’

‘Wat?’

‘Dit boekje yn ’e âlde Fryske stavering.

‘Fan wa dat?’

‘Fan de kringloopwinkel, foar fyftich sint.’

‘Nee, ik bedoel, welke skriuwer?’

‘Fan Anne Wadman.’

‘Wadman? Noch noait fan heard.’

‘De smearlappen hjit it, in lytse roman út 1963.’  

‘Dat is fier foar myn tiid pake. Wie der doe ek net in alvestêdetocht?’

‘Presiis en Kennedy waard yn dat jier ek deasketten. John. F. Kennedy, de presidint fan Amearika!’

‘Ja, ja, dat wit ik, wachtsje, dat googelje ik even.’

‘Doch dat jonge, at it ferstân der mar net fan te lijen hat.’

‘Samar klear, sjoch ris oan: 1963. Poepoe, in heftich jier! Alleman fan Bert Haanstra wie in grut sukses. Hat pake dy film ek sjoen? En hjirre, de Beatles brekke troch.

‘It is ek sa, mei She loves you, tink?’

‘Yeah, yeah, yeah pake, dat ken ik ek, fet nûmer, sil ik it even op YouTube opsykje? Ik bin gek op dy âlde filmkes.’

‘Toe mar jonge, lit mar ris sjen, it wie in moaie tiid, de muoite tige wurdich. Soest dat boek fan Wadman ek ris lêze moatte.’

‘Lêze?’

‘Ja lêze, wurden op papier witst wol, tekst, krekt as op dyn kompjûterskerm, moatst fansels wol út in troch in blêdside omslaan!’

‘Och pake ik...’

‘It is mar in tin boekje, hear, noch gjin hûndert siden, dêr wurdst net wurch fan.’

‘Stean der plaatsjes yn?’

‘Nee, wol byldzjend beskreaune taferielen oer seks en sa, dat kinsto dy net yntinke, mar dat joech doe hiel wat opskuor, lykas it lange hier fan de Beatles.’

‘Seks? Jemich pake, wurdt der yn dat boek neukt?’

‘Dat wurd brûkten skriuwers doe noch net, mar dêr komt it wol op del.

‘Tsjong, en it is in Frysk boek?’

‘Ja, wat tochtsto, yn Fryske boeken wurdt ek... dogge de minsken der ek oan. Mochtst it boekje wol meinimme of kinst gjin Frysk lêze?’

‘Euh... jawol, ja, dat tink ik wol, mar yn dy âlderwetske stavering? Dat soe wolris dreech kinne wurde.

‘Wurde kinne - silst bedoele, dus do begjinst der net oan?’

‘Sjoch hjir pake, Bob Dylan mei The answer is blowing in the wind, ek út ’e foarige ieu.’

‘Jonge, jonge, ja, dat heucht my ek noch skoan, mar it is gjin antwurd op myn fraach.’

‘Bêst genôch pake, ik nim it boekje aansens mei, mar ik beloof neat.’

‘Soest der oars noch wol wat fan opstekke kinne.’

‘Fan it n... eh ik bedoel fan de seks?’

‘Fan de Fryske taal blinder! Tûzenen boeken binne der fan ferkocht, it fleach de winkel út.

‘Wêr giet it ferhaal eins oer?’

‘Oer in gleon fanke, dy’t it net sa nau stekt mei de seden en wat al te maklik mei manlju omslacht.’

‘In willich dinkje, dus.’

‘Gjin hôf fan deugd, nee. De jonges witte har túntsje wol te finen.’

‘Wauw, krekt as dy froulju yn Oh oh Cherso.’

‘O, o, wat?’

‘In fet populêr televyzje programma oer feestjende fakânsjejeugd op Kreta. Sil ik in filmke op YouTube sjen litte?’

‘Giet it dêr dan sa mâl om wei? Der wurdt dochs net yn neukt wol?’

‘Nee pake, sit der mar net oer yn, op ynternet dogge se net oan seks.’

‘Gelokkich, lit dat joeptoepen fierder dan mar gewurde, jou my mar in Frysk boek. 

Kjeld

It wurdt kâlder. Fan de krimp, troch de oanboazjende kjeld, kniest en kjirmet it hûs dat it sta seit. Nei alle gedachten doelleas ferset tsjin de knipende froast op kommende wei. Ik lei der fannacht nei te harkjen en tocht oan it kredyt fan de tiid dy’t him ek belûkt en dat guon minsken tinke datst dy der mei alderhande riten tsjin warje kinst. Mar al hoest it fjoer ek oppokest en al hoest besikest om de waarmte by dy te hâlden, de brânstof dy’t de boel draaiende hâlde moat rekket in kear op. In hûs kin wol wat ha. Nettsjinsteande it grimmitige knappen en kreakjen fan it ramt sil it âlde stee - langer as myn eigen bonkerak - grif noch wol in aardich skoft de tiid trochstean. At de brân der mar net yn rekket; mar och, dan hâldt alles ommers op.

Dat wienen in pear prakkesaasjes dy’t my yn myn smûke leger wekker holden. Soms ûntkomst der net oan. It binne fan dy dingen dy’t dy op it meast ferlitten tiidstip fan de nacht oer de siele skramme kinne. En de nacht wie amper healwei. Hingjend yn de keale tûken fan de bjirk skimere in skyltsje fan de ôfnimmende moanne troch it gerdyn. De moarn wie noch fier fuort.

Der stiet in strange winter foar de doar wurdt der sein, wy ûntkomme der net oan. Kening froast sil him wer goed jilde litte. We ha ús der mar op ta te rieden. Wêrop? Op iislike poalwinen, Sibearyske sniestoarmen en in hege gasrekken. Kening froast laket om it waarmer wurden fan it klimaat.

Sa helle de iene swiersettige gedachte wer in oaren út. De minne ekonomy! Ik liet it yn my omgean, dat dat wrakke gebou ek noch altyd in soad fan krimp te lijen hat. De brân sit der noch net yn, mar it broeit en it broeit mar troch. It duorre yntusken ek net lang mear of de polityk kaam op it aljemint. Korrupsje, rasisme, polarisaasje, sinleas geweld. Doe gong de kjeld my troch de lea. Want wêr moat it hinne? Wat moat der fan de wrâld wurde? Dat soarte fan fragen spilen yn my om. Wannear krije we wer oar waar? It wienen de begrutlike klisjees dy’t âlde minsken bytiden yn ’e macht ha, omdat se der fan oertsjûge binne dat eartiids alles better wie. Wurden fan wize minsken. Fan dy wurden dy’t noait doel treffe.   

Krisis, konflikt en katastrofe, dêr draait it allegear om. Ik ornearre, de wrâld rôlet fan it iene yn it oare. It sil syn tiid wol ha moatte. Mar krisis, konflikt en katastrofe, dat is ek poerbêste brânstof foar in ferhaal. Feitlik binne it dus gouden tiden wie ik úteinlik fan betinken en ik draaide my om, ik luts it tekken wat heger oer it skouder en joech my wer del. Ik lei der noch waarm by. 

Monuminten

Klompen yn it museum? Ja, dat kin yn Drachten. Opdjippe út it depot stie dêr okkerdeis tusken in soadsje oar replik guod in healsliten pear op de saneamde catwalk te pronk. Mei help fan it publyk woenen se útfine fan wa’t dy klompen west hienen. Sokke ferhalen binne nijsgjirrich. ‘Herrinnerje’ neame se it yn skeef Frysk ek wol, dat is langer oeral de moade.

Klompen: ik ha der eartiids sels op rûn, mar se binne út ’e tiid. Nuver eins, want it multifunksjonele houten fuotark draacht koel yn ’e simmer en waarm yn ’e winter. En sûnder te fiterjen hast se likehurd oan as út. Hurdrinne is al wat dreech, lykas it wâdzjen troch wiete snie wylst de kwalster oan ’e soalen klibbet. Mar wat in wille, doe! Skande, dat soks foargoed foarby is. Inkeld hearre je noch wolris in echte autochtoan rinnen. Fan it kloskjen oer de strjitte libbet by my it ferline hielendal op. In geve klomp, kappe en fike út waaibeamshout, is oars ek nuver guod. Je kinne maklik in oar de kop der mei stikken slaan. Der binne grif noch wol sterke ferhalen dêr’t de klomp as korpus delikt in haadrol yn spilet. Sa’n moardwapen soe gâns wat folk nei it museum lûke kinne. Mar dat is hjir net it gefal. Dit binne gewoane Fryske learkeklompen. Ik bin der ek benijd nei by wa’t dizze eksimplaren by de doar stien ha en hoe se lang om let op it bêdsbuordsje telâne kaam binne. Myn earste wie trouwens: binne it wol manlju’s klompen? Oan de maat te sjen soenen je it al sizze, dat ik bin der mar even yn stapt. Dat gong wûnderskoan. Bewiis genôch dus. Se pasten my as in âld jas, ik rûn der sa mei fuort. It lûd ketste as in stichtlike kleasterklok troch it museum. Ik skrok. Ik waard kjel fan it leven dat my op slach werombrocht nei âlde tiden. Krapoan sa’n fyftich jier tebek, doe’t hynder en wein noch net folslein fan de lêste, smelle klinkertdiken ferdreaun wienen en yn in bedaarde telgong kalm har wei gean koenen. Ik seach ús heit mei de leie losjes yn ’e hân foar op ’e wein sitten. Ien skonk op it tiksel, de oare út en troch heal mei de klomp wat ûnder it silehout, om ekstra stjoer oan de âlde brune te jaan. Wylst ik foaroer de klompen nochris meunstere, seach ik ta myn fernuvering dat ien snute heal fersliten wie en de oare noch aardich geef. In lichte huver gong my oer de lea. Wie ik nei al dy jierren yn de klompen fan ús heit stapt? Ik leaude it hast, want wa soe net wolle dat soks koe? Al wie it mar foar in pear tellen. Tink dy ris yn, hiel even yn dy tiid werom stappe. Ik strûpte hastich de klompen út. Wat kin in minske nuver mei de holle op ’e rin reitsje, tocht ik. Fan ien ding wie ik wol wis, se hienen fan in boer west en net fan in boarger. Ik rûkte noch even oan de learkes en plante de klompen wer op de sokkel. Net in ferkeard plak! At se dan net langer brûkt wurde om te gean, dan fertsjinje se it om bewarre te bliuwen en heare se beslist yn it museum thús.

Sweve

Ik seach lêstendeis yn ’e grutte stêd in soadsje sweefboeken lizzen, sawat in kiste fol. Gewoane, fatsoenlike, nijsgjirrige boeken, samar fergees om mei te nimmen. En om te lêzen fansels, want dat is mien ik it doel, om minsken oan it lêzen te krijen. In sympatike geste, dêr sil ik neat fan sizze. Samar in eksimplaar útsykje, yn ’e bûse stekke en thús of ergens oars lêze sûnder der foar te beteljen, dat is net ferkeard. At je it dan út ha (of net út krije kinne) dan lis je it boek op in gaadlik plak yn in iepenbiere romte del, in oar kin it dan ek meinimme. Sa reitsje de boeken dus op ’e sweef, tinke se. 

Ik ha net sa’n boek útsocht. Ik jou leaver in boek kado. In boek weijaan is moai wurk, like moai as ien krije. Mei in jierdei bygelyks, hoe âld it feestnûmer ek wurdt, je kinne altyd wol mei in boek oansetten komme. Dêr gean ik teminsten wol fan út. By houliken en oare spesjale gelegenheden kin it der ek wol by troch en spylje de literêre filantroop. Ja, it moat al in boek mei ynhouten wêze, dat is de regel, ek al binne der spitigernôch wol útsûnderingen te betinken. Mar dat kin dan net oars. Fierder is sa’n presintsje ek hiel geskikt om wat goed te meitsjen, en net te ferjitten as in geskink fan leafde. It is ek in handich objekt om ien mei oer de streek te heljen. Ik ha sels al ris in boek as in treastryk bliken fan meilibben oan in dierbere neibesteande jûn. It die fertuten.

Sa sille der grif wol mear gelegenheden wêze en skink in boek as teken fan respekt en wurdearring. It mei helder wêze, dêr kin ik wol mei libje. En at it skielk ris oars komt, se meie my yn de kiste ek wol in boek mei de grûn yn jaan. Mar sa’t ik al sei en salang at it noch kin, ik jou leaver in boek kado.
‘Moat it ek ynpakt wurde?’ freget men dan yn ’e boekhannel at ik wer ien oantúch. Ja, it moat altyd ynpakt wurde, ek at it boek foar mysels ornearre is. At it my thús net goed ta liket, dan pak ik it moai wer op ’e nij yn, om wei te jaan. Trouwens, alle boeken dy’t ik keapje pak ik thús altiten earst út. Wêrom? Dat sis ik net. Mar ik doch it hiel foarsichtich, mei in beslipe technyk meitsje ik it plakbân los om it papier net te skansearjen. Hoe? Dat sis ik ek net, mar it slagget meastal wol en oars ha ik wol in rôle pakpapier achter de hân. De stikkerkes fan boekhannel bewarje ik ek.

Sels in boek kado krije is it moaiste, dat sil ik net ûntkenne, it oerkomt my lykwols selden. Ik krij meastal in boekebon kado. Dêr bin ik dan hiel wiis mei, want dat is ferrekte handich, ik reitsje dy dingen by de boekhannel wol wer kwyt. Feitlik binne de kadoboeken dy’t ik by de winkel beset en fuort wer oan in gelokkige nije besitter trochjou ek sweefboeken. Alteast guon wol, want der binne minsken dy’t in boek fan my krije, en dat ûntkomt my net, dy pakke it kado hiel foarsichtich út en lizze it papier hoeden oan ’e kant. Allinnich de bretaalsten doare te freegjen: ‘Kin it ek ruile wurde?’  

Fierkje

In kime dy’t de djipte yn it eachweid leit, dy’t yn de lingte en de breedte de fierten berint, dy’t de ierde fan de himel snijt en jin jins plak op de wrâld taseit, sa’n fiersicht is gjin each te min. Mar om myn gerak te krijen moat ik der geregeld in reis om meitsje.

Sadwaande gong ik okkerdeis op paad. It skeelt wrachtich in jas fernaam ik kuierjend troch it greidlân ûnder de reek fan de grutte stêd. De reis yn it selskip fan mannich oaren gong lâns de fuotspoaren dy’t in skriuwer langlyn yn in ferneamd boek útlein hie foar syn kreaasje: in grutboer en in lytsman tagelyk.

Ja, de lichten fan dat neakene boerelân, de leechte fan de wide romte ûnder de steapeljende wolken, dat is nijsgjirrich! Of gong it my dochs om it tryste lot fan de haadpersoan út it ferhaal? Hawar, folchsum pandere ik achteroan yn ’e keppel, dy’t as kij nei de stâl ta teach. Jim moatte net hurder jonges, tocht ik.

Fierkje yn dy skrille wiidte joech gjin inkel ynsjoch yn de lytse geast fan de man út it boek. Wat doel hat it ek en sykje der nei? It gong my om in lânskip dat gjin beheining hat. Om ljocht sûnder skaad. Om de wrâld yn it perspektyf fan myn eigen gedachten in plak te jaan.

Skreau

Fan Rotterdam nei Oranjewâld is mar in skyteintsje, sels at der in lytse wike oer hinne giet. Fan de wrâld fan Edvard Munch yn de Keunsthal nei de tentoanstelling ‘Beroerd Landschap’ yn museum Belvedêre is wol in hiele stap. It is fierljeppe troch lânskippen fan tiid. It makke de ôfdijer yn Rotterdam troch it ûntbrekken fan Munch syn ferneamde skilderij De Skreau wer in bytsje goed. Ik hie my frijwat fergappe op it selsportret fan de ekspressive Noarske skilder, dy’t as it ware yn de swypslaggen fan it lânskip de demoanen fan in depresje op him ôfkommen sjocht. Dat waard him dus net.

De konfrontaasje in pear dagen letter, mei de mear as libbensgrutte fiersichten yn museum Belvedêre struts yn earste ynstânsje wat salve oer it sear. Op dy tentoanstelling bringe fjouwer hjoeddeiske keunstners it ferline, heden en takomst op ymposante wize yn kaart, alteast sa’t sy tinke dat it yn byld brocht wurde moat om de taskôger dêr yn te belûken. Nei alle gedachten om it folk mei de noas op histoaryske en maatskiplike feiten te drukken. Want je ûntkomme der net oan. De iepenheid fan de panorama’s is sa grutsk, je wurde, at je no wolle of net, der folslein yn opsûge. Net omdat it moaie nostalgyske lânskippen binne. Nee, it binne realistyske wjerspegelingen fan ús tiid. Gjin spirituele symbolyk. De hurde werklikheid, sûnder blomkes en bijkes, mar wol mei it grutte ferlet der fan. Gjin metafoaryske retoryk. It is de wrede wierheid sûnder de oanwêzigens fan minsken, mei al de leechte, de ferwoasting, dea en desepsje dy’t it minskdom rûnom oer de wrâld feroarsake hat.

Net al te fleurige hinnekommens dus, fakânsjefolders en natuerfilms sjogge der hiel wat oars út. Wat ik seach wie earder like depressyf as Munch syn sombere ynterpretaasjes fan de minne tiid yn it begjin fan de foarige ieu. Tsjusterens fan in woedzjende wrâld. Dat kaam my op it moed doe’t ik op in stuit de ûntheisterjende lânskippen goed yn my op naam. De yndrukken benauden my en besauden my. Ik fielde suver in net te kearen, heislike skreau yn my opkommen. Ik woe de earen wol tichtdrukke om alles wat ik seach, om alles wat ik wist en om alles wat de wrâld nei alle gedachten noch te wachtsjen stiet.
Keunst? It seit wat! Keunst? It docht jin wat! Mar wat? Moast ik fan dit wurk wat leare? Moat it minskdom fan dizze keunstners leare? Guon sille it grif befêstigje wolle. Se sille sizze dat it in wichtich effekt fan alle keunst wêze moat. Se sille sizze dat soks yn dit lân gelokkich noch altyd de lúkse fan de frijheid is, sels yn in tiid dêr’t de kultuer as in linkse hobby yn ’e knipe driget te kommen. Oer frijheid sprutsen, hoe heech moat de ferantwurdlikens by minsken en yn it bysûnder by politisy oanskreaun stean om te sjen wat ik yn dy skilderijen seach? Frijheid en ferantwurdlikens wa giet dêr eins oer?

Hawar, tiden hawwe tiden. Je moatte jin de holle ek net tefolle oer sokke dingen brekke. Men kin der wol depressyf fan wurde. Yn it lânskip fan de hjerst dronken we op it terras fan it museum in bakje kofje. Krisis, depresje, wetterfloeden, oarloch, de apokalyps, it wie fier by ús wei. Wy sieten noflik yn de sinne, it útsicht wie wûndermoai en fredich. Beauty is in the eye of the beholder. De eagen binne der yn ’e regel slij nei, se wienen wer goed oan de kost kaam.    

See

By de See

Op in dei sille de minsken lêze dat

ik dreamde, dat ik by’t hjerst nei

de see gie en dat it waaide dat it rikke,

wylst it wetter sa heech stie, dat der

sein waard dat it de hiele wike al

sa wie, omdat it troch it klimaat kaam.

Dan lêze se dat de kobben dy dei

as brol fan de dwinger oer it skom

fan de brâning saaiden en dat ik

deroan tocht, dat ik it opskriuwe moast,

at ik thúskaam, wyls ik socht om in

moaie Koplandse rigel, dy’t myn bernetiid

 oproppe soe, doe’t de see ek al sa

grut like en djip en de weagen sa heech.

Mar dan moat ik by´t wekker wurden

wol fuort opskriuwe wat ik tocht,

oars leauwe de minsken my net, dat

ik it dreamde dat it sa waaide, dat it

wetter sa heech stie, de kobben oer

de brâning skaaiden, myn jeugd my

yn ’t sin kaam, en dat ik doe tocht: 
dit skriuw ik op! 

Pake

Wa hat der noch noait wat fan sein en wat is der noch net oer skreaun? Lit my dan ek ris besykje en stean in stikmannich rigels stil by it fenomeen pake Sytse. Dus gjin ferhanneling oer syn skepper: de ferneamde auteur dy’t mei de wûnderlike lotgefallen fan in âld man in ûnferjitlik personaazje sa knap stal jûn hat. En ek gjin yngewikkelde analyze fan it boek dêr’t de kreaasje fan de skriuwer de haadrol yn spilet. Nee, dêr sil ik my net oan fertille. It binne inkeld wat gedachten oer in markant man, dy’t op papier ta libben kaam yn in wrâld dêr’t er thús hearde, in wrâld dy’t der winliken net mear wie.

Lit ús dêrom even weromgean nei healwei de sântiger jierren fan de foarige ieu, de tiid dat we mei de âld man yn ’e kunde kamen. It heucht my noch goed dat ik it boek Pake Sytse doe lêzen ha. It is my sels sa goed bybleaun, dat ik noch wit wêr en yn watfoar omstannichheden. Net in min teken, want dat ha je yn ’e regel inkeld mei boeken dy't in fin mear ha as in bears. 

Ik wit net hoe’t it ferhaal eartiids troch de kritisy ûntfongen is. Der sil wol op ôfjûn wêze. Minsken is nuver guod en it is myn sizzen net, mar lyts achtsje en leechlizze wurde op dat mêd gauris brûkt om in eigen beheining te behimmeljen. It kin foar in kwaliteitsboek gjin kwea. Ik wit ek net oft hja doe wol begrepen ha wêr’t it boek eins oer giet. Dat de tsientûzenen lêzers it wol yn ’e rekken hienen, hat yn alle gefallen goed bliken dien. De geast fan pake Sytse doarmet sûnt dy tiid troch it kollektive geheugen fan it folk. Alteast dat soenen je tinke, mar de man - in archetype - siet fansels al langer yn it laach fan elkenien wa’t besibbe is oan de kriten en de grûn dêr’t it ferhaal spilet. At Freud der nochris oer nei prakkesearje mocht, dan is de âlde rakker fan in protte wâldsjers grif it Id. Want wa is net segene mei in ûnderbewuste langst nei frijheit, mei in sûne wjerstân tsjin gesach en mei de djippe wearze oan twang, yn kombinaasje mei riten fan by tiden swier te rissen opstigingen. It kriget allegear syn beslach yn ien persoan. Pake Sytse, de wjergader fan de pake dy’t je sels spitigernôch te koart meimakke ha.

It ferline dat Pake Sytse yn ’e petgatten besocht op ’e nij út te finen is yn it boek heuchlik beskreaun. Fiskje, ielrikje, einepiken kneppelje, streupe, hazzejeie, murdzje en molje. Njonken dy striid om te oerlibjen is it praat dat er brûkte it skaaimerk fan syn wêzen. Net de taal, dy’t trouwens hurder, wreder en minder geef klinke moat as it boek beskriuwt, mar wat er seit en wat er net seit. De man is sa’t er praat, hy is wat de goede fersteander sûnder wurden fan him meikriget. It is syn swijende natuer, in wize fan uterjen dat linkendewei mei de nije tiid by ús weirekket.

Hawar, it is net oars. Lykwols, in moai oantinken oan de persoan is der noch. Pake Sytse libbet! Hy is op ’e nij foar even fan oer fiere grinzen by ús weromkaam, omdat er net ferjitten wurde wol. Omdat er net ferjitten wurde mei! Ik ha him sjoen op de Feanhoop, op it plak dêr’t syn skepper him grif ek sjoen hat. In libbensechte pake. In pracht figuer! Treflik spile! Ik ha om him gniisd. Ik ha my hast de bûsen om him útskuord. Ik ha om him gûld. Mar it wie ús pake net. 

Dêr

Tiid en talis sette in minske yn beweging, de bestimming en it barren jouwe it sin in doel om op ’en paad te gean. Wêrhinne? Alwer nei in stêd. It wie gjin wrâldreis, sels net by Dokkum om. Foar in reizger dy´t even ferdwine wol bêst te dwaan. Ik belâne op ’e nij yn in Prinsetún. In park eins, mei famkes yn it gers en in junk dy’t noch wol in euro foar in joint brûke koe. In park dêr’t tal fan literêre lûden tsjin it dak fan griene monuminten wjerkeatsten. In park om in slach trochhinne te gean en te fielen oan ’e doar fan in timpel dy’t as in foarportaal fan it Walhalla samar iepen gong. In timpel foar de siele, mei fiif wytmoarmeren geastesbern fan in byldhouwer yn it skimerljocht. Dêr, yn dat skiere oard wachtsje te moatten, neaken en mei bline eagen. Wêrop? Hoe lang noch? Ik gong fierder. Ik socht en fûn in oar hillichdom. Gjin timpel fan Luxor of in Parthenon lykas op de Akropolis fan Athene. En ek gjin stupa fan Hantum, mar in muzykpaviljoen oan it wetter. By dizze gelegenheid in poadium foar foardragers en oare praat-firtuoazen. Wylst it sinneljocht troch de tûken miggele klom ik nei in terras op it âlde bolwurk. De prelude yn ’e koepel wie in soundcheck fan trije kertier. Doe kamen de wurden fan de dichters dy’t om priis en preemje mei-inoar yn ’e slach gongen. Slammers! Allegear woenen se har slach slaan. Nettsjinsteande myn earsteklas sit spile de wedstriid him achter in grutte treurwylch ôf. Yn dy beheinde optyske akoestyk harke ik nei it wurk fan in ferskaat oan poadium-poëten. Slamme is jong sa die bliken, en heftich, oars as rappe, mar net minder redenryk. ‘Dit is in begjin,’ dichte de earste kandidaat, ‘in meldij om te stjerren’. In opponint bearde oer ‘it grutte ferdwinen’. Ik hie it fuort yn ’e gaten, it wie wer dichtsje tsjin it libben yn. Oan de ein ta en fol fjoer. Slamme is teater. It wie my moai genôch en ha de kriich net útsitten. As ôflaat kocht ik in skreaun fers fan in dichter mei in reade puntmûtse op. Yn in glêzen hokje ferkocht er syn taalrike wurden op in kaartsje, foar ien euro.

         I’m a poet,

you’re poet

and life is a

poet forever. 

      ( P.G. Collier)

Sa wie´t sawat. Ik rûn noch in rûntsje oar it spoar fan sân dat him as in web om it wetter wûn. Op in bankje jûch ik my del.Stoareagjend yn de spegel fan myn koarte heden as dichter  naam it park my stadich op yn de skoat fan syn ferbylding.