yn stien

De mins steapelt syn skiednis yn lagen fan ieuwen opinoar. Jagerskampen waarden doarpen en doe steden, bouwurken namen yn omfang en oantal ta. Mar fan oarsprong en opbou is yn it slimste gefal faak mar in bytsje oer. Om de spoaren nei it ferline sichtber te hâlden binne foar de restanten musea oprjochte. Yn sa'n sammelplak stap ik willekeurich troch de biten en brokken fan de tiid. Fûn, krigen, kocht of stellen, it stiet der kreas by. De bewizen fan fergiene en fergriemde beskavings wurde sekuer beskreaun. Wat my oait op skoalle ûntkaam is, kin ik hjir net omhinne. Mar jiertallen bliuwe simpele sifers foar my. Ik fiel gjin bining mei de skiednis, ek al bin ik der in skiterich, lyts ûnderdieltsje fan.
It each lûkt lykwols nei wat it each siket, want sa blyn bin ik net, dat ik gjin ferhaal sjoch dat wearde hat. Op in grau stik granyt, fan likernôch in meter heech en breed, stiet, as wie it troch de goaden sels drukt, in mysterieuze lape tekst. Proaza sa âld as de wei. It byskrift seit dat it referaat yn trije frjemde talen as koadekreaker fan hiëroglifen tige wichtich west hat. Lit it mar sa wêze, de wittenskip moat ek wat te sizzen ha, ik fernuverje my mear oer de skriuwer. Wa is it? In oerstallige fraach. De grutte ûnbekende is fansels al wit hoe lang ta stof fergien. It hânskrift stie de tiid en is no eigendom fan de stien.
Kamera's klikke. Glinsterjende eagen fan museumbesikers gluorkje oer myn skouders nei de fine kribels en figuerkes dy´t jierren tebek as wurden har nut bewezen ha. Stadich draaie we yn in sirkel om de kaäba fan de taal, de noas hieltiten tichter op de betommele glêzen kast. It relikwy is ûnberikber. De talen om my hinne like ûnbegryplik as it skrift. Ik hear it beiteljende ritme as in hertslach slaan. Wa hast west as dyn skriuwen de tiid oerlibbet, mar dyn namme net?

inket


It moarnsmiel nuttigje ik wer op itselde adres. De gelegenheid is troch syn gewoanens, dat him yn de prizen útbetellet, oan te rekommandearjen. Healwei it smelle mar djippe etablissemint, oan in lyts tafeltsje ûnder in hege spegel, doch ik it my skoan oan tiid mei in bak sterke kofje, in baas kroissant en farske sinesappelsop. Tusken de beskieden gongen fan it kontinintale menu troch krantsje ik as in fêste klant. It nijs is myn nijs net, mar letters binne letters, dus altiten nijsgjirrich en de rook fan inket prikelet de gedachten. Om it ferstân skerp te krijen docht in doasis drukwurk op papier noch altiten aardich fertuten. De gearwurking tusken each en noas by it lêzen is neffens myn betinken in ûnderskat fenomeen. Ik doar net te sizzen oft myn stelling al op akademysk nivo bestudearre is, mar it soe my neat fernuverje dat se it sintúchlik ferbân al lang wittenskiplik swart op wyt fêststeld ha. Myn konklúzje is der net minder om. Net inkeld it fisuele aspekt fan inket, mar benammen ek de lucht trunet grif oan ta effektive harsenaktiviteit. By't rûken fan drukwurk sil ergens yn de djipte fan de harsenstam in elektryske ûntstekking de oanset jaan ta in reaksje, dy't as in fjoerpylk troch de grize brij hinnesjit, om yn it oanbelangjende part fan de plasse dat mei taal te krijen hat, in eksploazje fan ferstanlike prestaasjes teweech te bringen. Drukinket as katalysator fan de geast, wa hie dat tocht. Pillen, poeiers, drank en drugs binne oerstallich. Psychologysk is it effekt nei alle gedachten te fergelykjen mei honger, toarst en oare te befredigjende lusten. De oarsaak fan ûntlêzing yn it digitale tiidrek sit him yn de noas dy't syn gerak net mear kriget. De gefolgen binne bekend.

hiel wat


Under it each fan de lêzer
spilet him hiel wat ôf,
ûnder it each fan de skriuwer
is it noait genôch.

It ark

Sjen en besjen. Sawat alles ha ik sjoen achter de ferheven en trochsichtige fasade fan it nije museum. Fuort neidat ik út it himelshege portaal troch de earste glêzen poarte stapte, namen de ferhalen yn de keunstmjittich ferljochte romten my mei. Op´e doele yn it spoar fan de tiid is in nocht, dan hat in omtoarker gjin lins.
Lykwols, doe´t ik de bewuste middeis op´e weromreis wie, doe tocht ik ynienen: ferrek, ik ha tusken al dy pronk en aardige prullen it swurd net sjoen. De grutte houwer fan moreel formaat, de rêchbonke fan de naasje. Hoe wie it mooglik dat it ûnderstelde wapen fan in piraat my ûntkaam wie? Dat ik it ferneamde stik ark net sjoen ha fernuveret my noch, mar dat ik tink dat ik wat mist ha? Amper! Want wêr ha we it oer? Der wie ommers genôch te sjen. Trep nei trep beklom ik de brede wei nei nijsgjirrich oanklaaide sealen. Oeral stapte ik troch mei grandeur fertelde histoarjes. En it útsicht? Heldere finsters joegen in romtelike blik op in dynamysk diorama. Hast like moai as de ynhâld. Wier, it replik en ûnreplik guod yn it nije kulturele hert fan de haadstêd mei besjen lije. 
Nee, ik ha net sjoen wêr't it swurd stiet, leit of hinget. It seit my it measte ek net. Wat docht sa'n ding der eins ta? Is it lykas Excalibur in magysk objekt dat op in dei de skiednis bepale sil? Of ha we te krijen mei it swurd fan Damocles, de driger fan kwea en ûnheil? Want dat is fansels yn it ramt fan de taaldelgong wol wer in aardige metafoar. In flamjend swurd dat ús it paad nei it paradys opkeard lit ik hjir mar bûten beskôging. Hawar, ornamint of artefact, it sil syn nut wol ha, dat wol ik gjinien ûntstride. Mar yn tiden fan oerhearsking ha wapens mear betsjutting as in symboalyske wearde. Dat ark ha ik wol sjoen. Yn itselde museum. Op in ymposante útstalling fan it echte ferset. 

helder


Boppe see


Boppe See

De wyn is it wurd boppe see,
gedachten it lûd fan it ljocht
en ferheljende bylden skowe
yn eskaders troch in stille loft.

Mei in weareld oan stimmen
bespilet in moerstaal de kust
as klankboerd fan de ferhalen
dy't my yn de holle omdwale.

Dêr, yn de romte fan it tinken
benimt de lucht my de amme,
want op´e stripe fan de floed

ferrint de inket fan it skriuwen 
yn it boek mei ûnbereizge siden
by it staverjen fan myn namme.

it wûnder



It skoutoaniel fan de skilder leit as in ramtfertelling iepenteard foar my. Ik bin publyk, dan sjochst op de earste rang de foarstelling net oer de holle en kin ik mei de oare taskôgers de eagen goed de kost jaan. Nijsgjirrich en de mûle iepen fan fernijing. De meunsterjende kloft is betsjoene. Wat giet der yn har om? Stean se stil by de tiid fan de skilder? Sjogge se troch syn eagen hoe't er yn it libben stie? Se meie syn masterwurk grif lije. Se sille it letter ek moai meinaam fine dat se it sjoen ha. Dêr kamen se ommers se foar. 
Goed sjen ferget geduld en dat falt net ta. Guon gowe alle kanten út. Wat nimt sa´n omsteand laach eins yn him op? Mooglik freegje se har fan alles ôf. Der giet ek hiel wat yn my om. Oer it wûnder fan de ferbylding bygelyks. De trochsnee taskôger ferpleatst him miskien wol yn it ferhaal op it doek om him mei ien fan de karakters te identifisearjen, lykas in lêzer dat docht yn de wrâld fan in boek. Ik kin it my yntinke: it is de ferlieding en de oanstriid om te flechtsjen út de realiteit. De skilder sil it sa bedoeld ha.
Ik
 slach de útstutsen hân fan de deade protagonist lykwols ôf. De ferlieding om oer de grins fan de tiid te stappen krijt by my gjin kâns. Ik hâld mysels net foar de gek. Ik draai my om en stap út it fakuüm fan de ferbylding dwerstroch it tableau vivant achter my. Wylst ik it heden rûk en fiel, spilet in oar ferhaal my troch de holle. It teater fan myn eigen wurden. Mear as samar wat gedachten. Langer as in dream. Perfoarst gjin magy. Ik leau yn de fiksje fan dit libben. Slagge it my mar om dat yn krekt sokke sprekkende bylden as fan dat skilderij op papier te krijen.