urgint

It is hjoed de dei in hiele keunst hearde ik ien sizzen, om te bepalen watst lêze moatst en wat net. ‘Der is safolle’, sei er, ‘datst troch al dy boeken, krekt as mei de beammen dy’t se koste ha, it bosk net mear sjochst.’ Hy hat gelyk tocht ik, der is mear as genôch en it bliuwt in hiele toer om in kar te meitsjen. Fierder fûn er dat it yn de measte gefallen fansels ek in kwestje fan smaak wie wat him oerhelje koe, wat it kiezen, sa sei er, ek net makliker makke.

In drege keunst dus. De reklame en resinsjes, it ferliedlike fan it omkaft en de populariteit fan de skriuwer, it joech lang net altiten de trochslach. Mei it foarbyld fan de skriuwer woe er sizze dat guon boeken as winkelknechten lizzen bleaunen, omdat de auteur en of syn wurk net elkenien noaske. ‘Of net begrepen wurdt,’ heakke ik der oan ta. Hy knikte: ‘Alle keunst wurdt yndied net altiten begrepen, soms leit him dat oan de keunstner, soms oan it wurk en soms oan allebeide.’ Dat wienen we mei-inoar iens. 

In kar meitsje - moast der noch even kwyt - waard ek dreger en dreger omdat neffens syn ûnderfining de lêzer mei de jierren sinniger wurdt. It oerkaam himsels ek. ‘Nim no dy tûzenen boeken dy’t elk jier útkomme’, krige ik mei klam te hearren, ‘der bliuwe foar my mar amper in hantsjefol oer, omdat it sa’n ôfgryslike protte fan itselde is.’ Hy skodde mei de holle. ‘Selden komst noch in urgint boek tsjin dat der noch ta docht’. 

Ik sei: ‘lykas dat Fryske boek, hoe hjit it ek mar wer? O ja, Sjappy! Dat is oars perfoarst gjin pulp!’  Syn eagen ljochten op en hy gnyske ynstimmend: ‘Bjusterbaarlik boek. Sa’nent komst mar ien kear yn dyn libben tsjin.’ 

geandewei

Wat kin der in protte feroarje yn in lyts skoftke tiid. En wat bliuwt der tagelyk ek noch folle by itselde. Ien jier; tweintich jier; in minskelibben. Alles ivich fan itselde is lykwols gau tefolle. En feroaring is spitigernôch net altiten foarútgong, mar gjin feroaring hielendal net.

Novimber is altiten novimber: de grize prelude fan desimber. In foarspul mei mankelike klanken fan it falske sentimint yn in hjerstsonnet. Ja, de alfde moanne falt faak swier. Dreech as de muoite dy’t it kostet om in stichtlik stikje tekst mei te fier sochte wurden te skriuwen. Drôf as de alinea’s dy’t smoare yn mislearre byldspraak foar hertsear en de smerten fan de tiidgeast.

Novimber hat wat mankelyks dat desimber net hat. As foarlêste moanne  set er de toan foar it besef dat it libben ûnomkearber is. De slachtmoanne warskôget alfêst dat it jier hast om is en foar it grutste part ferlern. De sinne jout it oer. It waar slacht om, de kjeld wint oan. It hat syn útfallen, mar mei de knepen ynwindich, is novimber like ritich as bestindich. Men kin nergens mear hinne. Der is inkeld romte foar minder, wat ús wachtet is it lot fan desimber. It slotstik dat as in falsk rekwiëm klinkt. 

Novimberdagen ferfalle geandewei apatysk yn obskuere nachten. Fjouwer latinte winterwiken - fan aldergeloks mar tritich dagen  - om lydsum te dragen. Stoisynske dagen dy't, ek as it reint en stoarmet, amper feroarje en ivich itselde lykje. It is net oars. De oanrin nei de ein hifket de wearde fan de tiid. In deadwaner fansels, mar faaks in tapaslike metafoar foar alles wat foargoed feroare is en benammen foar de pine oer wat noait wer itselde wurdt.