op it each ôf

Hjir

Hjir bist, hjir rinst stadich

op in kaart beskreaun

yn de taal fan dyn gedachten.

Hjir kinst dysels as in oar

fine yn in libben spoar

tusken stien en beton

fan in ierdsk fûndamint

dat wachtet, dat waakst,

en de tiid berint mei

mienskiplike krachten.

Hjir klinkt it lûd as in koar -

ûnder it each fan de loft

is de lucht dy suver oermachtich.

Hjir giet de sinne syn gong

oer de neakene hûd

en wurdt it ljocht

as in reinbôge besongen.

Ast net better wist dan

soest sawat tinke datst

de nije wrâld foar dy hast,

sa evenredich leit it der hinne.

Yn dit katedrale rudimint

sûnder timpelwanen draacht

de massa in wis karakter,

it is gjin leauwe, mar ferstân,

dat it ferskil yn it libben makket.

Beammen bouwe gjin byntwurk

fan wankele dreamen.

Ygdrasil´s bern spanne de kroan

en siedzje it sied oer it gea.

Stien op stien op stien

wierret de wierheid oan,

as in berch yn in griene see.

Yn dit hûs fan de romste tiid

lemieret de ferwachting.

Hjir fynst de wurden

om it tinken te bepalen.

Hjir garrest bylden en steapelest

mei lege hannen nije lagen.

Hjir witst datst it paad nimst

yn in labyrint fan oerferhalen.

Hjir bist watst bist en wurde silst.

Hjir giest... hiel stadich...

Stil is it noait ûnder de linebeammen en op de pleinen mei platanen, maitiidslongen swier fan blêd, altyd is der leven, yn de stêd fan mannich folken libbet de frije geast, stean de wurden de demoanen en barbaren nei it winteljen fan in tiid. Ien folk, ien ryk, ien lieder, it is al lang foarby yn de stêd dêr't de boeken baarnden, lykas letter de paleizen en de hûzen, doe´t it kwea yn de bunkers totaal ûntaarde en it fjoer fan de apokalyps oer it minskdom daalde. Stil is it inkeld tusken de lange rigen kisten fan grau beton en op de planken fan de lege boekekasten yn de kelders fan nacht. Tinktekens, tinkstiennen, groeden, oantinkens en betinkingsmuorren fan de kâlde goarre stean rûnom yn it folle ljocht. De deaden ha neat te sizzen, de libbenen gean oer de wurden dy't ferhelje fan eartiids. Stil is it noait yn de stêd dêr't de boukranen swaaie, knikke en as wjukken fan de earn oer de strjitten skaaie. It libbet as in hert dêr't hammerjend yn de skachten wrotters frije spoaren ûnder de grûn troch lûke. Libbensaders troch bestjurre lagen bloed. Nee, stil is it noait dêr't de bodders nije slotten en kastielen bouwe, wylst busladingen frije kultueren troch de strjitten dwale, ûnder de linebeammen en oer de pleinen mei platanen.

fiersiik

Kriich

rock & roll

Jûchhei, it is safier! Lang om let waaie

de bûthúsdoarren iepen. Bolbjirken

stowe bûnte balters yn ’e bûtenloft.

En op it gers fan it grutte greidteater

spatte de kij mâltjirgjend út ’e bocht.

De toan is set! It golle maitiidsliet klinkt

lykas hiphoprap yn in Idolsshow mei fette

rock en roll. De x-faktor fan it feeballet

lûkt minsken by de rûs, supersljocht nei

it spektakel fan de populêre frijheidsdûns.

Al is it nuver spul fansels, dat jong en âld

efter it stikeltried him as in keppelbist

mar amper yn ’e stringen skikt, wylst it fee

dêr’t se foar komme har wyld en gysten

foar dat frjemde apefolk te pletter skrikt.

Mar och, in ko is mar in ko. En ek de pink,

it rier of hokkeling hat net folle benul fan

it tipelsinnige gedoch fan al dy deitoeristen.

De bisten wolle inkeld graach it lân yn om te

swingen en dat sjocht de bolle ek wol sitten.

Nee, it is net ferkeard en jou de kij wat romte,

dat smyt foar elk in protte wille op. Boppedat

kin men der ek noch wat fan leare. Want wat

oars yn ’e skimer fan ’e stâl ferburgen bliuwt,

komt bûtendoar yn folle gloarje foar it ljocht.

‘Wat is dat no?’ wiist in jonkje nei it skodzjen

ûnder in kowesturt. ‘Dêr komt de molke wei’,

laket syn heit. It baaske rekket fuort optein

oer de grouwe boarne fan it wite focht, grif

dat er dêrom happich seit: ‘Ik wol ek sa'n ko!’

kunde

Ik bin koartlyn yn´e kunde kaam mei de selsferklearre presidint fan de romte. In man mei fisy sa die bliken. Alteast op it mêd fan de keunst. Ik miende oars dat ik him al koe en al wist mei watfoar moderne skilder ik te meitsjen hie, mar diskear krige it moetsjen op 'e nij beslach. Feitlik learde ik syn wurk better kennen. Ik waard nammentlik foar it earst goed gewaar hoe't er - yn syn tiid - op hiel eigen wize de definysje romte op´e nij stal wist te jaan. Syn ynstruminten binne kantige foarmen dy't út it neat ferskine. Mar de grûnslach is wite leechte en swarte matearje dy't suver yn harsels ferdwine. It falt net ta en fyn it paad yn dy romte sûnder grinzen. Je fiele jin al gau ferlern. Dochs jout it ek hâldfêst, omdat de romtelike gedachten fan Kazimir Malevich de tiid beskôgje. Mei kosmyske besieling, mar dêrom net minder statysk, jout syn skepping ynsjoch yn it ferline en de takomst fan de keunst en it libben.

It regear fan presidint Malevich wol foarmen as oarspronklike eleminten fan it bestean bewurkmasterje, want hy seach de gewichtleaze beweging dy't er yn syn wurk neistribbe as oarsaak fan alle oarsaken. Dêr moast ik wol even oer neitinke, sa't syn kreaasjes fan de objektleaze wrâld sûnder boppe of ûnderkant bytiden ek net maklik nei te kommen binne. Mar dy wrâld bestiet wol. En net te leauwen: al hûndert jier. Bygelyks yn it skilderij mei it alles ynslutende swarte fjouwerkant as in finster fan de nacht. In ramt as in rút mei it sicht op de poertsjustere matearje dy't de ivichheid beslacht. It begjin en de ein fan alles is as in ûneinich ferhaal op inkeld ien swarte side byinoar brocht. Wat dan yn essinsje fan syn oare wurk noch oerbliuwt is it wyt op it wyt, dat as in boek mei lege siden gjin wurden noadich hat.

trochsnee

In trochsnee minske lêst wolris boeken. Dy gewoante begjint yn 'e regel al hiel betiid en as it goed befalt dan wurdt sa'n minske in lêzer. In trochsnee lêzer kriget op syn jierdei wolris boeken, alteast dêr begjint it meastal mei. De echte lêzer makket út soarte graach in eigen kar en keapet syn boeken sels. It kin ek oars. De betûfte lêzer, ien dy't goed om him hinne sjocht, kin ek samar ergens in boek fine: inkeld komst sokke gratis sweefboeken op in ûnferwachte lokaasje tsjin. Folle te kiezen is der yn sa'n gefal net. Dan kinst better in boek liene, fan freonen of famylje bygelyks. Tydlik in boek foar in bytsje jild besette kin ek. Dan moat men lid wurde fan de biblioteek. Graach ried ik dat de trochsnee lêzer oan. Want wat yn de biblioteek te heljen is, is noch altiten de muoite wurdich. Wa't dat te folle muoite fynt kin ek boeken stelle. Dat ried ik lykwols gjin inkele lêzer oan. De konsekwinsjes binne yn 'e regel djoerder as in boek. Boeken keapje yn de winkel dat is fansels it bêste. En de lêste mooglikheid is it ynternet, dêr tilt it op fan boeken. Echte boeken en e-boeken. Even in pear klear klikke en se stean letterlik en figuerlik flot yn 'e kast. Wa't dat wol kin sûnt koart ek e-boeken liene by de biblioteek en lêze op in tablet of sa. Dan moat ik noch fermelde dat elkenien fergees ferskate klassike titels digitaal delhelje kin. In protte âld wurk is rjochtenfrij. Dy't wat langer siket fynt grif ek aktuele boeken yn digitaal formaat op syn paad. It is net folle muoite en helje sokke yllegale eksimplaren fan it net, mar...it mei net, feitlik is it stellen. En dat ried ik, sa´t ik al sei, gjin inkele lêzer oan, want dat docht in fatsoenlike trochsnee lêzer net.

dat byld

dy iepen doar

dy grutte ruten

dat berûne paad

dy beladen muorren

dat wrâldske oard

en nearing fan it brea

dat it sin bekoaret

dat klankferskaat

mei ynderlike lagen

dy kar út frjemde talen

dy bernehoeke en fitrine

mei antike stripferhalen

dat spoar nei dat iene

boek mei fingertaasten

dat byld:

dat yn de bylden

fan de taal ferdwaalde