urgint

It is hjoed de dei in hiele keunst hearde ik ien sizzen, om te bepalen watst lêze moatst en wat net. ‘Der is safolle’, sei er, ‘datst troch al dy boeken, krekt as mei de beammen dy’t se koste ha, it bosk net mear sjochst.’ Hy hat gelyk tocht ik, der is mear as genôch en it bliuwt in hiele toer om in kar te meitsjen. Fierder fûn er dat it yn de measte gefallen fansels ek in kwestje fan smaak wie wat him oerhelje koe, wat it kiezen, sa sei er, ek net makliker makke.

In drege keunst dus. De reklame en resinsjes, it ferliedlike fan it omkaft en de populariteit fan de skriuwer, it joech lang net altiten de trochslach. Mei it foarbyld fan de skriuwer woe er sizze dat guon boeken as winkelknechten lizzen bleaunen, omdat de auteur en of syn wurk net elkenien noaske. ‘Of net begrepen wurdt,’ heakke ik der oan ta. Hy knikte: ‘Alle keunst wurdt yndied net altiten begrepen, soms leit him dat oan de keunstner, soms oan it wurk en soms oan allebeide.’ Dat wienen we mei-inoar iens. 

In kar meitsje - moast der noch even kwyt - waard ek dreger en dreger omdat neffens syn ûnderfining de lêzer mei de jierren sinniger wurdt. It oerkaam himsels ek. ‘Nim no dy tûzenen boeken dy’t elk jier útkomme’, krige ik mei klam te hearren, ‘der bliuwe foar my mar amper in hantsjefol oer, omdat it sa’n ôfgryslike protte fan itselde is.’ Hy skodde mei de holle. ‘Selden komst noch in urgint boek tsjin dat der noch ta docht’. 

Ik sei: ‘lykas dat Fryske boek, hoe hjit it ek mar wer? O ja, Sjappy! Dat is oars perfoarst gjin pulp!’  Syn eagen ljochten op en hy gnyske ynstimmend: ‘Bjusterbaarlik boek. Sa’nent komst mar ien kear yn dyn libben tsjin.’ 

geandewei

Wat kin der in protte feroarje yn in lyts skoftke tiid. En wat bliuwt der tagelyk ek noch folle by itselde. Ien jier; tweintich jier; in minskelibben. Alles ivich fan itselde is lykwols gau tefolle. En feroaring is spitigernôch net altiten foarútgong, mar gjin feroaring hielendal net.

Novimber is altiten novimber: de grize prelude fan desimber. In foarspul mei mankelike klanken fan it falske sentimint yn in hjerstsonnet. Ja, de alfde moanne falt faak swier. Dreech as de muoite dy’t it kostet om in stichtlik stikje tekst mei te fier sochte wurden te skriuwen. Drôf as de alinea’s dy’t smoare yn mislearre byldspraak foar hertsear en de smerten fan de tiidgeast.

Novimber hat wat mankelyks dat desimber net hat. As foarlêste moanne  set er de toan foar it besef dat it libben ûnomkearber is. De slachtmoanne warskôget alfêst dat it jier hast om is en foar it grutste part ferlern. De sinne jout it oer. It waar slacht om, de kjeld wint oan. It hat syn útfallen, mar mei de knepen ynwindich, is novimber like ritich as bestindich. Men kin nergens mear hinne. Der is inkeld romte foar minder, wat ús wachtet is it lot fan desimber. It slotstik dat as in falsk rekwiëm klinkt. 

Novimberdagen ferfalle geandewei apatysk yn obskuere nachten. Fjouwer latinte winterwiken - fan aldergeloks mar tritich dagen  - om lydsum te dragen. Stoisynske dagen dy't, ek as it reint en stoarmet, amper feroarje en ivich itselde lykje. It is net oars. De oanrin nei de ein hifket de wearde fan de tiid. In deadwaner fansels, mar faaks in tapaslike metafoar foar alles wat foargoed feroare is en benammen foar de pine oer wat noait wer itselde wurdt. 

in sonnet

 

boeken

Letters sykje iepen eagen,
sûnder krije se gjin gesicht
om sinnen te ferwurdzjen
dêr’t de ferbylding yn sit.

Letterrigels jouwe de mûle
en de holle doel mei taal
dy’t foar himsels sprekt 
en ferheljend lûd hearre lit.

Letters wolle boeken wurde
fol leven en yn it libben stjoer
jaan oan it dreamend tinken.

Boeken lettere troch ynhâld
ha in eigen miening, fan lege
siden kin de lêzer net bestean.

spoaren

De grûnfêster

It wie ynmoed,

doe’t er feech nei feech

mei wisse kontoeren

syn grûnspoaren

yn de ferve striek.

It wie kriich,

doe’t er laach nei laach

beploege ierdetoanen

as oergroede

op it doek oanbrocht.

It wie in striid,

doe’t er kear op kear

mei wer in selsportret

foar de spegel

de twivel yn eagen seach.

It wie fermogen,

doe’t er streek nei streek

it fjoer út de foegen

fan syn wiffe wêzen

oplôgje litte koe.

Hy hie it yn ’e macht,

doe’t er toan op toan

de sinne en de stjerren

yn in stoarm fan kleur

oer de wrâld skine liet.

Lykwols, it wie ûnmacht

doe’t er as grûnfêster

fan syn eigen leginde

wrakseljend mei in kloft

knûstige woartelstobben

belies jaan moast.

A poem

Ik seach de toer fan Bommel stean, 
doe’t ik mei de trein oer 
de Waalbrêge nei it suden gong.

Njonken my siet in jong famke
mei in ferrassend koart rokje oan
en in swart lapke foar de mûle.

Op har bleate skonk pronke
de tekst fan in lange tatoeaazje,
dy’t oer de igale hûd nei it kút
al hielendal nei ûnderen rûn.

Ik moast goed sjen wat der stie en lies:
‘I saw the future, I did, and in it I was alive’
Ik tocht, dat komt grif út in gedicht, tagelyk
kaam my ‘De moeder de vrouw’ yn ’t sin.

Har freon (tink ik) siet foar har oer
en seach my achter syn swarte lapke
gnyskjend oan (tink ik), wylst er
syn hân op har brune knibbel lei,
net oars as wie it it roer fan syn skip.

Ik seach hastich nei bûten
en socht om de toer fan Bommel,
mar wy wienen al in hiel stik fierder.

The Future

de reis

 

De reis ( fan augustus 2020)

Tegels tille de fuotten oer de earste meters,
diken draaie rjochts en loftsom foar de bus,
spoaren strekke har strak foar de trein út,
de reis beweecht, de reis libbet en is wer los.

It doel is fan bestimming nei bestimming,
oer lân en wetter wer fan stêd nei stêd
troch in lange, lange simmer nei frjemde,
waarme nêsten yn in ferlange winter.

De reis sljochtet fan natuere minskegrinzen,
de tiid hat er graach sels yn de hân, de reizger
skikt him genedich nei syn plannen en de lingte
fan de lingte is ek noch wol oer te kommen.

Al wit de reis fansels mar al te goed, dat er folle
en folle fierder kaam as er op wjukken gean koe.

bekiste

Unsichtber

Minsken reitsje út byld, 

ferfalle, ferdwine, fergean
as skjinne reek of yn grêven,
der is neat oan te dwaan,
elkenien rekket út de tiid.

Bylden reitsje út sicht,
falle om, brekke, fersinke
yn djippe putten en grêften
of wurde rimpen ferstjitten
as namleaze relikten.

Utsein yn it stylfolle Drachten,
dêr stiet oan de Lange West
in troch de tiid ynhelle byld
ferpakt, ferburgen en ferballe
foar it ûnwittende neigeslacht.

De al lang fergetten skepper
neamde it stielblau bedutsen
byld Sinneljocht en Strieling,
no in neat sizzende titel foar
it bjuster bedimme granyt.

De keunst is as in lyk bekiste,
it kulturele erfguod is baarlik
skeind, fersmiten en ferkocht,
it miene folk is besoademitere
en stiet ferstuivere oan de kant.

stinne

DE FERWIKSELING

 

Ast ien stien op dyn paad ferleist,
dan witst amper wêrst oan begjinst,
omdat it in beweging op gong bringt
dy’t dyn lamme lea it leksum opseit.

Tagelyk wurdt it fersetten fan in stien
somtiden ek it ûnomkearbere begjin
fan in ynkringend mentaal proses,
dat dy bot yn de besnijing krije kin.

It docht my dêrom wakker tinken oan
de ferwikseling fan in wurd yn in sin
dêr’t de rin mei út ’e tekst helle wurdt.

Dan is it ek stinne, switte en wrotte
as in strjitmakker yn waar en wyn,
om de brike rigel wer te sljochtsjen.

Raak

It wankend gefaar is faak

tichter by as dat men tinkt,

al rint it meastal wol goed ôf.

Mar doch, it sil dy mar treffe,

want oeral kipet it om ’e hoeke

en elkenien kin wat oerkomme,

al bart dat gelokkich selden.

Likegoed is it libben fierste

faak krekt Russyske rûlette.

Ast it fatale wapen sels net

yn de hannen hast, dan...

hâldt in oar dy wol ûnder skot

mei de finger oan de trekker.

En dan treft in ûnskuldich mins

 - ek yn in beskaafd lân -

it hieltyd faker stikken minder.