ljocht

fleane

De fûgel is los fan de grûn, better byld kin ik net sketse fan it gigantyske gefaarte dat my optilt. Net sûnder muoite docht bliken, want de wjerakseljende swiertekracht lûkt my werom yn de stoel. It is frjemd en fiel dat it eigen lichem werklik út kilo's bestiet. Mar faasje oerwint it gewicht, yn in tel bin ik se wer kwyt. We sile as in boskje fearren omheech. Krekt as eartiids op´e soeie yn de âld appelbeam klim ik hieltyd heger en heger om de loft stikken te skoppen. Sûnder wjerstân berik ik in ûntinkbere hichte. It deade punt! Kjeld sjit my fan de weromstuit troch de lea. Dat dy yslike sensaasje my noch altiten sa yntins rekket. Mar it is sa, ik fiel it en ik wol it op sa'n momint alle kearen wol wer útraze. Yes! 

It duorret lykwols te koart: dat longerjende gripen nei ik wit net wat. It is fierstente te gau wer dien. De bân mei de ierde keart myn lichem op. Of reitsje ik in ûnsichtber plafond? It knapt my yn 'e earen. Dôf wurd ik my opslach bewust fan myn kwetsbere posysje. Fleane as in fûgel? Te mâl foar wurden. In minske kin ommers net op eigen kracht troch de loft bewege. Noait! Sels yn de mytology mislearret it jammerdearlik. Guon tinke dat inkeld de siel him op in beskaat momint los fan it ierdske meitsje kin. Dat leau ik net. En al sit ik by it rútsje net op it minste plak, ik hoech ek net te tinken dat ik dêr by need de measte oerlibbenskânsen ha. Dat is likegoed in yllúzje. Kinst dy dêr mar oan ien punt fêsthâlde: it ile streekje fan de kime. It sabeare paad nei de ein fan de reis.

te min

Wêr bin ik sûnder taal

om it paad te freegjen

en in miening te jaan

yn it lân fan de swijers?

Wa bin ik sûnder wurden

om in ferhaal te betinken

en de wierheid te sizzen

oer de grûn dy't my bynt?

Wat bin ik noch wurdich

sûnder te skriuwen wat

ik wol en yn myn sinnen

gjin ûntwyk mear fyn?

Ik wie jimmer op 'e doele

en 't libben wie my te min. 

baaie

Net te leauwen, sa bysûnder as in kuier lâns de orizjinele gedachtewrâld fan in oar wêze kin. Ik doel op de útstalling fan in unike kolleksje skilderijen en objekten, allegear spannende betinksels fan in selekt tal keunstners dy't it ferstân fan de foarbygonger mei harren ynderlike driuwfearen kidelje en ferbjusterje wolle. It docht dan ek gjin nij dat sok geastferromjend guod in reis nei Amsterdam de muoite tige wurdich makket.

De doar nei de wrâld fol ekspressive, iepenbiere keunst op it Museumplein hat jierren sletten west, mar koartlyn gong de boel gelokkich wer fan't slot. Dat wa´t him graach ferwûnderet oer hoe't ferburgen saken fan de minsklike geast har dêr omraak oppenearje, kin der lang om let wer syn gerak krije. Yn it fernijde Stedelijk stiet, hinget, klinkt en beweecht in weareld oan ferbazing. In besite is as baaie yn in grutte, wite tobbe fol ferbylding. Alles wat der útstald wurdt toant it libben yn in diminsje dy't fierder giet as inkeld samar wat oerflakkige ideeën. Mar tink der om, sûnder fantasy hat de reis der hinne gjin sin. Want wat it each dêr waarnimt ferget begryp en in iepen blik fan it foarstellingsfermogen. De besiker moat in ûndersiker fan it ûnbekende wêze. De besiker moat net benaud wêze, mar nijsgjirrich nei wat bûtenwenstich is. De besiker moat him yn dy tobbe fan de ferbylding ûnderdompelje litte as in ûnleauwige yn de Jordaan.

Alles wat nuver is wurdt yn´e regel noch frjemder ast der raar fan opsjochst en dat makket de ûnderfining mei moderne keunst oangripend en meislepend. Wat mâler, wat moaier. Wat skikke en ploaie mei de boargerlike moraal kin dan ek gjin kwea. Dan wurket de yllúzje fan de keunst it bêste. Dan sil it beklibje. Dan wurdt de wrakseling in oerwinning. 

rinne

Ik bin op de loftseehaven yn de polder ûnder it Amsterdamske peil. Betonnen boaiem, metalen ramten, glêzen muorren: alles stiket as in labyrint fan gongen en portalen yninoar. It is der altiten ljocht, it libbet dei en nacht. Ik folgje de hantwizers nei de oerdutsen kaden. Oan alle kanten is te fernimmen dat ik troch in meartalige krite rin. It ynternasjonale byld en lûd lit him rûnom ropperich jilde. Each en ear wurdt der net oars fan, de holle skeakelt like maklik op it bûtenlânsk oer as tusken de talen dy't ik fan jongs ôf meikrigen ha. As it mar gjin Sineesk of Sanskryt wurdt, dan kom ik it measte wol nei. Giele buorden mei stive swarte letters en wat sifers wize de rûtes nei de poarten en de pieren.
Departures - Check-in - Gates - Starbucks - Boarding. It kin de master net misse. Wat my al ûntkomt, dat fyn ik mei de mûle wol út. Faaks hoech ik ek net alles te begripen. De ûnbekende wurden binne grif ornearre foar in oar. Alle boeken yn de biblioteek binne ek net de muoite wurdich. Faaks hat wat ik net begryp in doel. Fan skea en skande wurdst ek wizer. Dat wit ik sûnt ik lang lyn as froed backpacker op in oar kontinint it ferkearde antwurd joech op de fraach of ik as dapper boarger fan it lege lân myn finger wolris yn in 'dyke' stutsen hie.

Ik rin lange berûne einen en lês ûnderweis de neiste takomst yn myn hân. It skermke meldt de krekte tiid en oere fan de ljep omheech. In streepkeskoade op papier en in plestik paske mei myn identiteit is fierder alles wat it brûkt om fuort te kommen. It lân achter dunen en diken lit my sûnder betinken gean. Earst noch it lêste ein te foet. Ik lit B en C lizze, ik rin nei D en sykje om nûmer 86.

slûpe litte

Bluisterich strûpt de trein troch it lânskip. Ik ha myn plak fûn, in finster mei frij sicht en gjin praters njonken of foar my oer. Yn 'e rûs fan de passive beweging jou ik my del en driuw dreamerich fuort op in tiidleaze stream. Foarearst giet it ien kant út, streekrjocht en op it skema fan it spoar. Achter it spegeljende glês wikselet de griene stilte him út en troch ôf mei de echo op dôfhûdich bakstien en beton. Inkeld it izer op izer rattelt op guon plakken as in karre op in klinkertdyk. It giet hurd, sa't de trein alles deun op it spoar foarby jaget, hurder as de auto´s op de dyk. Op in stuit ride de feninige blikbakjes op tsjillen likehurd parallel mei it spoar mei, mar al gau moatte se belies jaan. Ik waan my de winner. Krekt as lis ik foaroan yn in race en sil ik mei grutte foarsprong as earste oer de streek komme. Noflik lit ik in ûnwennich gefoel fan macht oer my hinne komme. It hege tempo hat my noch mear te fiter. Mei de eagen ticht wachtsje ik fergees op de ferrifeljende fertraging fan in fleantúch dat los fan de grûn rekket. It spoar as startbaan, dat kin elke fantast betinke, of it moat freudiaanske gedachte wêze. Underbewuste ferlangens om boppe alles út te stigen. Mar dy sensaasje fan alles slûpe litte hâld ik noch te goede. Want al bin ik op reis, ik bin noch altyd net echt fuort. Ik ha my noch net losmakke. It is inkeld in besykjen. Ik klamp my allinnich mar oan it tempo fan de trein fêst om net werom te hoegen. My tinkt it is de oergong, in faze fan twivel en ûnwissens oer wat der komme sil. Dêr moat elke reizger trochhinne.

De See

Sjoch de see, dat blikfjild fan de geast,

it dampich flues as boartlik treast,

in massa libben yn de djipte fan de kime.

Sjoch it spegeljen yn dynjend ljocht

op wiet fluwiel mei dûnsjende fonken

as wyn troch lichte lokken famkeshier.

Sjoch it tij de tiid, it ritme fan ûneinigens,

de folle leechte fan in mistich byld,

peilleas as it tsjuster fan it himelwiid.   

Sjoch de wolken kloftsjen boppe it lôgjen

fan de floed en Neptunus mei syn hynders

fjochtsjen tsjin de oermacht fan de wolven.  

Sjoch de begûcheljende spatten ferve

fan Anders Zorn op akwarelpapier.

Museum Grins, eksposysje: Nordic Art.

Fuort

Mei de kaai yn de bûse sit de doar op slot, dat is yn 'e regel sa. Alteast, nei dat it ûnthâld it byldargyf fan de rûtine even oereaget om der wis fan te wêzen. Wat rin ik fierder noch mear nei? De ynhâld fan de rêchtas: de swierte moat wer wenne. In steapeltsje paskes: ien foar ien binne se my troch de fingers gong. It listke yn 'e holle fan de tiden is de lêste kontrôle. Neat fergetten? Dan fuort! In nije tiid temjitte. 

It is ier op de moarn en skimerich. De dei siket om romte en mei it oanwinnen komt de mienskip foar it ljocht. In gerdyn wurdt iepen strutsen, auto's jouwe gas, in fytser sjit gefaarlik deun noch krekt foar ien lâns. Skoaljeugd rint hastich nei de bus. Dat is myn doel ek.

By´t ynstappen docht it earste paske haperjend syn wurk. Wrantelich wrot ik my healwei it gongpaad op in bank by it rút. Ik sit amper, of we ride al. Hokker fiere reis begjint net mei it rinnen fan in motor? Nuver, ast der njonken stiest dan jout it lûd argewaasje en ast der yn sitst dan kinst it bêst ha. No gûnzet it as muzyk troch my hinne. Fuort sljochtet it mentale paad stel ik fêst, it bypassende lûd skept in nije diminsje. 

Mar thús is noch thús. It byld fan it hûs dat yn it tsjuster achterlitten is stiet my noch nei by. Tebeksjen wol ik net, al fiel ik in ferlitten leechte rikken. Dat sil geandewei minder wurde seit de ûnderfining. Meidat de ôfstân tanimt wurdt it hûs in trochsnee adres. Nûmer, postkoade en strjitte fan de lokaasje dêr't in namme by heart is dan net folle mear as ien fan de ûntelbere bestimmingen op de kaart. Sa giet dat by reizgers dy't hieltiten fierder fan hûs ôf reitsje. En al hoe bêst it plak ek is, witst noait ast der oait wol wer in foet oer de drompel sette silst.

1

in metafoar

Wa bart it net en sjoch in poerfrjemd wolris foar kunde oan? Dat hie ik mei dy man ek. Ynienen kaam er foar it ljocht, as rûn er dwerstroch in ûnsichtbere tiidmuorre it libben yn. Myn earste wie: ik ha dy earder sjoen. Mei de tas op 'e rêch wie it in trochsnee reizger. Ien dy't de tiid oan himsels hat. Alteast, dêr seach ik him yn 't foarbygean foar oan. Wylst er in pear tellen stean bleau, hifke er de wrâld. In hâlding, tocht ik. Wifeljend oer wat er soe, die er him foar as wist er wat er woe. Der kin ek mear spile ha. Miskien hie er krekt ôfskied naam dat him swier fallen wie of koe er by in oar in waarm wolkom ferwachtsje. Hoe't it ek siet, hy sil grif mei rjocht en reden syn achterlân ferlitten ha om yn it momint fan it heden te stappen. Myn heden. En wat myn eachweid by tafal fong, rekke ik net licht wer kwyt. Lykas in persoan yn in ferhaal dy soms as âlde kunde bybliuwe kin. In namme skeat my lykwols net yn 't sin.

Troch by syn ferskining stil te stean besefte ik, dat we ûnderdiel fan in mienskiplik eachpunt wurden wienen. Ik folge syn ûndersykjende blik. Ik meunstere wat hy meunstere en taksearre de situaasje. Ik redenearre en oardiele oer him as gong it mysels oan. Ik koe allinnich net foar him tinke en ik frege my ôf wat hy tocht. Wat wist hy, dat ik net wist? Wêr soe er hinne? Of wie er net folle wizer as ik? It like as hie syn doel gjin doel en gong er in paad dat er noch net koe. It wie helder, we wienen allebeide noch net te plak, as reizgers yn diaspora, dy´t net deselde bestimming ha. Elk op himsels en tagelyk tegearre, die it der dan wat ta dat we ek ergens oars wêze kind hienen? Us treffen like op fiksje, wy spilen in skets mei in dûbele laach.
Wa reizget net yn sa'n ferhaal? Hjir stean, dêr wenje, nergens bliuwe. Net ferlitten, al of net allinnich. Gjin finzene, sûnder mis al ûntsnapt! Frij om te gean. Inkeld de tiid ha we net yn' e macht. In wierheid dy't der net om liicht, sels as in klok gjin wizers hat.