op it each ôf: 2022

de beam

Desimberbeam

Untblêde is de beam neaken
in graatbehimmele gestel,
dat as in foargoddelik beaken
lang noch net belies jaan sil.

Sels troch it klimaat ûntbleate
stiet er skrep en iiswinterfêst
ûnferskillich alles oereagjend
hoek te hâlden; mei stege wil.

Falsk ljocht sil him net pleagje,
de stjerren binne syn kearsen
fan ferlet en heidenske sillegens.

Inkeld in bile of keatlingseage
kin syn gebiente bliede litte,
dan stjert syn siel in iere dea.

De ferwachting fan it tiidsferrin falt wachtsjend altiten tsjin. Alle kearen wer. Altyd as ik moarns ergens ûnderweis ree bin om wer de doar út te gean en fierder te reizgjen, bin ik fierstente te betiid klear. Meastal in kertier. Sawat. Alle kearen wer. It is in doelleas skoft dat needsaaklikerwize net nedich is, mar dat dy wol geregeld yn de besnijing hat. Wat dochst dan... ast de tas al ynpakt en de jas oanlutsen hast. Dan sjochst nochris om dy hinne. In hotelkeamer neisjen by't ôfreizgjen is net folle wurk, mar wol wichtich. Wer ûnder it bêd sjen? Nee! Net dwaan seist tsjin dysels.
It horloazje en de telefoan rinne noch hieltiten lyk, docht op ’e nij gelokkich bliken. Fielst dy de bûsen noch ris nei en giest noch ien kear nei it hûske. By’t hânwaskjen sjochst yn de spegel in man stean dy't wat bestimmingsleas is. In Einzelgänger en in Wanderer, of in Ausreiter miskien. Dy man wit dat er noch in protte kilometers reizgje moat. Hy wit ek dat er graach noch gâns wat kilometers meitsje wol. Al wit er net at syn takomst noch folle takomst hat. De ferwachting fan dat tiidsferrin falt soms ek tsjin.

It paad nei it stasjon is net fier en yn alle gefallen in útgongspunt fan in nij begjin. Hy lûkt de doar achter him ticht, jout it kaaikaartsje by de resepsje ôf en set de stap der yn. De telefoan, syn digitale identiteit as kompas fan ôfstân en tiid, stevich yn de hân. Wat switterich komt er by it stasjon oan. Moai op tiid. In foech kertier.

frij

skeind

De skientme skeind

Bluisterich jaget de wyn

wiete pûsters oer it lân,

op in túnpôle rûgelje

ripe appels út de beam.

Ikels knappe as aaien

ûnder de autobannen,

it is healwei oktober,

hjerstwaar yn ’e Wâlden.

Ljocht brekt de loft,

de sinne glimket, it lânskip

wurdt in swiid sjenrestik

út de tiid fan de romantyk.

Dan ferstjert de idylle,

mei poerrazend wanlûd

jeie fjouwer F-22 Raptors

as in folslein squadron

oer beammen en wâlen.

It is ûntiid op’ e wrâld.

beret

Prêt à partir

It is de ein en it begjin dêr't

de bestimming iepen leit nei

frjemde en bekende oarden

oer in doelfêst útlein labyrint.

Fan de see nei it fierste lân

hinne en werom giet it oan,

stream op en stream ôf nei

in wachtsjend spoarstasjon.

It reispaleis foar de minsken

dy’t beret en moai fuort

wat omtoarkje yn har tinken,

of sûnder retoer op ’e flecht

de lêste trein tusken hope

en kleare wanhoop nimme.

postludium

It libben allyk

earder nacht

en letter dei

kimendize

wifelljocht

wetterwaar

mei tsjinwyn

fûgelsang

yn mineur

postludium

fan fitaal ferfal

simmer is lang

om let september

wurden

hjerst,

we komme

der net foar wei

Retrospektyf

De soele sudewyn wisket de bûtendiken fan de Feanhoop,

tusken de tuorrebouten stoareaget in reager yn de sleat,

op it haailân stapt in happige earrebarre suver oer de foet,

wylst op it núnderpaad it stof fan fytsers de wrâld yn stood.

Troch de laaiblauwe loft skeart lûdroftich in eskader guozzen,

mei foarop ien út it spoar dy’t in missing man fly-past docht.

De blikken Herkules bemealt de krite mei in skjin fermogen,

sa’t it universum faaks draait op kosmyske wyn en stjerreljocht.

Soms hellet my in trekker yn mei in reade bûsdoek oan de spegel,

of ik moat wike foar elektrysk oandreaune âlderein mei in helm op

dy’t as in ferslein leger fergees flechtsje foar it net te kearen lot.

Toarstich bestel ik in fleske drinken op it terras by it Polderhûs,

dêr’t ik ynienen tinke moat oan groeisume reinwetterdagen

en de tiid doest noch reade of blauwe Rivella bestelle koest.

Âldermans aksje

Ik socht, seach oeral,
gong alles goed nei,
de eagen krigen har gerak
oer guon nije, meast âlde
alderhande rêgen
fan tinne, tsjokke of midsmjitte
bondels, boeken en geskriften.

Ik rûkte, besnúfde alles,
gong oeral sekuer by del,
de noas as in warbere bij
mei in âldermans bril
deun op de longerige lucht
fan it spraakmeitsjende lêsbehang.

Ik fûn, befielde rûnom
begien en tefreden
it kaft, de siden,
de letters en de rigels:
de sinnen fan de gedichten
fan de deade dichter
en doe bin ik der by sitten gong.

Wodansiken

Bosk

Oerhout kreaket, ljocht

brekt yn it skimerskaad

fan in spoarleaze wrâld.

Tún fan benei oeral grien

ferstrûpt him by’t winter

yn earnstige ierdetinten.

Hûs fan alles wat rûnom

fljocht, fan ûnderkrûpers

en de grûnbûne fjochters.

Tûken en twigen kjirmje,

alâlde strampels smûge.

It kreupele hout wjirmet.

Toaid yn it stjerlike blêd

draacht bosk de jierren

mei ierdske swiertekrêft.

Wodansiken Wolfheze

tekst

Tekst is fol fan tekens
mei lange of koarte halen
en soepele streken yn beweging,
it is in gearhingjend meganyk
dat as in keunstwurk in berop docht
op de eagen en it tinkfermogen
om ferbân te lizzen tusken
werklikheid en fantasy.

Tekst is gjin statysk ding
dat noch nei rjochting siket,
mar in dynamyske konstruksje
dy't as in stjoer rjochting jout
yn de hannen fan de persoan
dy't de eigen koers betinkt.

Tekst is in frame, dreaun
troch in keatling fan wurden
op in slingerpaad mei sydwegen,
krúspunten, brêgen en tunnels
en soms ek dearinnende stegen.

Tekst stiet net stil, tekst fytst altiten
fierder nei de bestimming fan it sin.

goed besjoen

frede

In Gedicht

Soms klinkt in gedicht as muzyk
yn de earen mei in meldij
dy’t it tinken suver ferlichtet,
of do hearst in smertlike serenade
foar in ûnberikbere leafde
út it djipst fan in mankelyk hert.

Soms lêst in gedicht as in roman
oer meislepende minskelibbens
yn in fier lân dêr’t it oarloch is
en in gedicht liket ek wol ris wat
op in skokkende dokumintêre
dy’t fol oangripende bylden sit.

In gedicht kin by gelegenheden
ek salvjend en treastryk op guon
lêzers oerkomme of just leadswier
en beladen, foaral yn de kontekst
fan in slim sentimintele ballade
of in yn memoriam dêrst fol fan sjitst.

It bart inkeld ek wolris dat in gedicht
earlik en plan út oan de lêzer blike lit
dat respekt foar oaren en tolerânsje,
likegoed as solidariteit mei ûnderdrukten,
fûnemintele noarmen en wearden binne
en o sa wichtich foar it behâld fan frede.

fergees treinlêze

Op it stasjon fan it Fean wie de drokte fan de spits al oer, de reboelje en opskuor ek. Skjinmakkers dienen mei hege druk alle war om in plasse bloed fan it perron te spuitsjen. Fuotbalfans hearde ik ien mompeljen. Ik seach wach oer it skouder. Gjin rikjend fjoerwurk mear.

Mear as heal leech lûk de trein flot op. Yn Swol waard it drok. Jongfolk foar it meast. In fjouwertal hoody-maten naam oarekant it gongpaad wat balstjurrich sit. 'Stilte kûpee', balte daliks in bazich frommeske achter har. De mannen taaiden fuort ôf. Sigrettereek en weedlucht bleau noch even hingjen.

Yn Lelystêd begûn in oare beskaving. Rjocht foar my oer krige ik selskip fan earst ien en doe noch in reizger. Allebeide hellen se in boek út de tas. In romantsje en in oarlochsboek. Teminsten oan it stikeltried op it omslach te sjen. In hantsjefol oaren dêr't ik sicht op hie siet ek te lêzen. Op de telefoan. Guon meneuvelen derby ferwoast mei de fingers oer it skermke. Fingers, tocht ik, men kin der net sûnder.

Yn Almere stapte de roman alwer út. Ta myn fernuvering kaam der foar har in nije boeklêzer yn 't plak. Sjenre: keukeneamelerij, opleuke mei in protte plaatsjes. Mar it wie in echt boek. Nei Weesp feroare der neat. De trein hold mei syn wenstige lûd it rjochte spoar oan. Alles wat siet hie de holle djip foaroer, net oars as wienen se fersonken yn gebed. Stiet der dan lêskûpee op it rút frege ik my ôf? Ik seach nei bûten om my te ferwisjen. Krekt doe skeaten we de skipholtunnel yn. De boeklêzers tilden de holle even op. De skermtigers net. Ik stoareage yn in it grutte swarte skerm njonken my. Silence lies ik dúdlik en dêrnjonken stie: Stilte. Doe kaam my yn 't sin dat it boekewike wie. Ik hie noch gjin boek kocht. It fergees reizgjen mei it boekewikegeskink wie ôfskaft, hie ik ergens lêzen.

ûnder it kaft

In boek is it persoanlik eigendom fan de keaper of fan de persoan dy’t it kado kriget hat. Dat liket my in feit. En mei dy eigendomsoerdracht is de skriuwer it ferhaal dus kwyt. Dy hat der ôfstân fan dien en it loslitten op de lêzer. It publyk.

Dat ôfstân dwaan bart fansels net allinnich om it applaus, mar ek om it rindemint. Mei oare wurden: de wrakseling fan it skriuwproses moat ek wat jild opsmite.

It ferhaal sels giet lykwols frij fan alle baten en lesten de wide wrâld yn. It kriget as keunstwurk in plak yn de tiid tabedield en sil yn de neie of fiere takomst syn wearde bewize moatte. Sa wurdt it ferhaal - dus net de rjochten – by it krijen fan it boek feitlik it besit fan de lêzer. Dy lêzer kin en sil der mei dwaan wat er wol. Dy kin it opwurdearje, ûnderwurdearje of der gjin letter acht op slaan. It is mar krekt hoe’t it beteard. Want elk ferhaal is folslein oerlevere oan de grillen fan in willekeurich ferstân.

Mar fan wa binne dan de persoanen út it boek? De protagonisten, de antagonisten en alle oare yndividuen dy’t fan it ferhaal in ferhaal meitsje. Fan wa binne dy minsken mei harren spesjale karakters dêr’t de lêzer al as net kompassy mei kriget? Yn in protte lêzershollen feroarje dy papieren persoanen soms suver yn fleis en bloed. Minsken dêr’t se har oan spegelje, dêr’t se om skrieme of skatterje moatte. Of dêr’t se fan wearzgje. Binne dy haadrolspilers en figuranten autonome wêzens? It kin hast net oars. Se bestean! En se binne fan harsels! Ek yn in boek dat noch noait lêzen is. Under it kaft libje unike persoanlikheden. Se binne boppedat ûnstjerlik. Want sels de stumpers dy’t yn it ferhaal weireitsje komme wer ta libben by it op’ e nij lêzen fan it boek.

De goarre

Watst net sjochst, dat kinst likegoed wol krije

sûnder datst der om frege hast, dan krigest dat

watst leaver net ha wollen hiest, lykas as safolle

minsken om dy hinne. En dan tinkst by dysels:

Wêr komt it wei? Dat wolst dan witte, wolst it

ferklearje kinne. Oarsaak en gefolch, gjin skuld

of boete, dat is dy te min. Tagelyk driuwt de fraach:

Hoe ferrint it? Watst net witst moatst dat belije?

Hiest it mije kinnen en soest it miskien ferswije

ast witte koest wêr’t it weikaam wie? Of wiest

dôf en blyn doest it earder noch net krigen hiest?

It is nuver spul datst net sjochst. It sjocht dy wol!

It binne fan dy lytse dingen. It binne kringen!

Se wrotte yn ieren en sinen. Dy fine goarre

raamt dy by de strôte en nimt de holle finzen.

De siken stykje dy as iislik fjoer yn de longen.

Dyn stim is dy ûntnommen, switfeiend sikest

nei arguminten dy’t der net binne. De fraach

is net langer: wêr komt it wei? De fraach is no:

Wat dochst der mei en wêr bringst it hinne?

Titan Igor Mitoraj

sinne

What You See Is What You Get

Dit is in push-berjocht

foar in trending upload,

ynlogge sûnder account

is foar elkenien akkoart.

Dit is gjin fake-berjocht

mei nepnijs yn de spam

of klikbeet fan in fisker

dy’t jo jild ynklauwe wol.

Dit is it waarberjocht

mei mega-bits en bites

fan de meta maitiidsinne.

Dit is in firaal berjocht

en wat jo bûten sjogge

hoege jo net te pinnen.

People in the sun Edward Hopper

De top

Wês net bang,
want mei read, giel en blau,
sels yn bryk bestjurre lagen
is in boei hingjend as in loftskip
yn it luchtliddige fan ferwachting,
likegoed fiktyf as feitlik, alle dagen
in beaken en in fêst ankerplak
foar fantasyrike geasten.

Monumint fan Takomstich gelok
Frank Koolen

Wês bliid mei
it blau, it giel en it read
as de fleksibele komponinten
fan substansjele ideeën,
dy’t as plastyske projektilen
ek sûnder Mondriaan en Newman
mei fjouwerdiminsjonale kleuren
ús gedachten tekenje.

Wês ris lytsbernich

en in frijsinnich leauwer
yn alle wetteleaze keunst
mei in astronomysk karakter,
dy't ferstienne herten
fan de swiertekracht ferlost,
om sa betsjoene in himelreis
oer de top fan de romtetiid
nei it universele fjoerljocht
fan de ferbylding te meitsjen.