erlebnis

Datst dysels yn in boek tsjinkomst is gjin raar ferskynsel. Dat kin gebeure. Boeklêze is soms krekt as troch it rút ergens nei binnen sjen. Achter it glês bart fan alles en tagelyk reflektearret it de lêzer dy’t oan beide kanten liket te stean. It kin mei in tsjok masterwurk of mei in wat lichter boekwurkje, dat docht der net ta. It is mar hoe’t it each der op falt. Sels as it rút beslein is of smoarch fan fingertaasten dan kinst dysels noch as in dûbelsinnige manifestaasje yn dat oare universum treffe. Docht in skriuwer dat ûnbewust of is it opset sin? Dat lit him riede.
As lêzer kinst mei dy moeting dwaan watst wolst. Kinst de konfrontaasje út ’e wei gean omdat it dy besaud, mar kinst de ûnderfining ek as in ekstra diminsje fan it boek yn dy omgean litte.
Ik lit my troch de gewaarwurding fan mysels yn sa’n literêr fermidden graach ferrasse. Ik wol mysels wol tsjinkomme. As in aha erlebnis bygelyks of as de iepenbiering fan in Freudiaansk geheim. Net dat ik om sa’n dûbelgonger sykje, mar it soe moai wêze as it spegelbyld fan wurden yn myn eigen taal in wrâld opropt mei in bestimming dêr’t ik my thús fiele kin. In wrâld yn in oare tiid, dêr’t ik mei de frjemdling fan myn oare sels yn de kunde kom. In tiidleaze, ûnfergonklike reizger yn nijsgjirrige kontreien. In folslein nij karakter mei myn gedachten. Gedachten dy’t tusken heakjes pleatst wurde kinne en de sinnen mei-inoar yn ferbân bringe. Sa belibbest de wille en it fertriet fan it ferhaal yntinser en fielst de spanning better. In knappe skriuwer dy’t dat tusken de rigels troch foarinoar krije kin.

 



hjerst





Hjerstmis

In rekwiëm fan kleuren
ferstjert mei brutsen ljocht
yn de huverige beammen.

Skel is it ferfal fan de lêste
felle toanen foar it roukleed
dat de ierdske tiid beklaaid.

De wyn rekket yn ferfiering
wylst it Lacrimosa mei de rein
oer it kâlde lân ferwaaid.

byld



Wjuklam

It byld dat hingjen bliuwt:
it wankele moarmerwyt
mei splinters fan noed
yn spoeksjogge eagen.

Dat bange byld, dat as in
Venus fan Milo gjin kant
noch wâl mear op kin en
op ’e lêste skonken stiet.

Wjuklam is de metafoar
fan wat machteleazens
yn it libben ferbyldet.

De loft wurdt noait wer
de te befleanen romte.
Dat bliuwt dy altiten by.

lânskip

By in ûnbeskaat lânskip

It is gjin maitiid of simmer dat
him mei gloede fan De Schiffart
yn de ferve beskreaun litten hat,
likemin hjerst of in kâlde winter,

want mei giel en readkoperen
komponinten draacht de kime
it sulverwurk fan in ûntidige loft
dy’t it swurk bluisterich berint,

wylst it tegruzele himelljocht
troch skimergrize wolkenlagen
in hiel jiergong fan alle dagen
yn de grûnsee wjerspegelet.

Sipke de Schiffart



Sirkulêr

De tiid falt rimpen
op de delgeande dyk
kinst de ribben lêze.

Op de ferwâde siden
fan de behurde grûn
lizze de wurden fêst.

It is in neaken gedicht
oer hoe’t we sirkulêr
troch de tiid blêdzje.


put




Fergonglik

Ik seach it unike Waad
dat by leechwetter
bleatjoech wat letter
wer ûnsichtber waard.

In ûnbestindich lânskip
fan einleaze streamen
mei blinkend slyk en slib
fol libben yn ’e kream.

Ik naam lykwols ek waar,
dat wat suver tiidleas like
spitigernôch mar tydlik is.

It tij is keard, dy rike wrâld
wurdt troch slim ûnferstân
in lege gasput en in ôffalgat.


See


 

ferfal

Twa doazen fol boeken minder yn de kast is in libben yn ferfal. Goed, it wie in foar de hân lizzende seleksje. In eksekúsje fan boeken dy't har tiid hân hienen. Klasse winkeldochters en kastdekoraasje. Der sieten boeken by dy’t as kado kwasi bliid oan en útpakt wienen, mar dêr’t yn de measte gefallen noait de muoite foar naam wie om se te lêzen. Boeken dy’t by in oar troch de ûntlêzing oer en te folle wienen. It wienen boeken fan bekende en ûnbekende skriuwers. Frjemde en trochsnee literatuer. Fan dy ferweesde eksimplaren. It soarte datst sels net gau keapje soest, dêrst ek net om frege hast en noait om freegje soest, mar dêrst de golle skinker wol fatsoenlik foar betanke moast.
It is in apart sjenre, dat suver as nij lang stof stie te garjen yn it skaad fan it nommele en betommele lêswurk. Likegoed taast it fuortdwaan wol yn it moed, net oars as gongen de bern it hûs út en de wide wrâld yn. Wat oerbliuwt is de leechte. Keale planken dogge sear oan de eagen. Stiest der fan freon en fijân ferlitten wat ferlern, mar earlik sein ek ferromme nei te sjen.
Hawar, sels winkeldochters ha rjocht op in goed ûnderkommen. It is te hoopjen dat se goed yn de wrâld te plak komme. Al like de man fan de omrinwinkel der net al te bliid mei. 'Allemachtich, alwer in doaze mei Fryske boeken’, lies ik yn syn suchtsjende eagen. It wie net in lêzer, dat seach ik sa. 'Set dêr mar del, knikte er minlik. Mar hy bleau fatsoenlik, betanke freonlik foar it geskink en winske my: ‘Nog een hele fijne dag.’

De reis

Al dy lânskippen
fan hjir en dêr,
fan fierder fuort
en no noch ûnberikber
of mooglik al te fier,
allegear helder yn ’e holle.

Al dy portretten
fan doedestiids
fan no: dit heden
en dan - miskien
oait noch ergens oars,
allegear helder foar it each.

Alles yn libbene kleuren
en linige foarmen
mei sêfte tearen
en hurde kaders
fan it begjin oant de ein,
allegear yn it ritige ljocht.

De reis: de waarnimmer
fan alles wat ûnferjitlik is.



bestimming

Weromreis

En dan wer fierder
oer de heidehichten,
troch de tichte bosken
en de licht dynjende
delten fan it âlde lân.

Nei de doetiid fan de
oerboeren en bouwers,
grêfdollers fan bedobbe
en ferhoalen spelonken:
útrûpele troch rôvershân.

Grêven as skipswrakken
oanspield yn it drûge sân,
dêr’t de ferballe sielerêst
yn ivichheid ferflein is 
mei it jiskestof fan bonken.

Op ’e weromreis sykje ik
dêr gjin steun en stipe
of beskûl tsjin rein en kjeld,
in ûnderkommen fan granyt
is myn einbestimming net.



ynstelling

Wat is de oerienkomst tusken de bewegende bylden fan de plestik fake-fabryk dy't telefyzje hjit en it autentike, stille byld yn in (gouden) lyst út in museum? It antwurd is net yngewikkeld. Allebeide hingje se meastal oan de muorre. De iene thús, de oare faak yn it kulturele ûnderkommen dêr’t it as wurdearre keunstwurk in thús fûn hat.
Likegoed is it ferskil tusken de statyske glimplaat mei bewegende keunsten en de duorsume stof mei libbendige ferbylding hiel grut en it kontrast opfallend. Kabaal fersus stilte. It ferskil yn populariteit is navenant en tagelyk ek signifikant. Wêr leit him dat oan is dan de fraach. Omdat ik dat net wit, stean ik mar wer even stil by de oerienkomst. Beide jouwe se ynformaasje oer de hjoeddeistige en âldere beskaving. Sawol fake as autentyk. Beide ferstrekke se sa ynformaasje oer it publyk dat se oan har bine. Oft dat ien en itselde publyk is lit ik bûten beskôging,  want alle minsken binne ommers nijsgjirrich fan aard en litte har graach fisueel entertaine. Telefyzje, it sirkus, film, in sportwedstriid. Foar de ien boartersguod en foar de oar snobbersguod. Ja, lykas it teater of in museum.
Wat is no it punt yn dizze kwestje? It sit him yn de smaakynstelling hearde ik koartlyn ien sizzen. It gong ergens hiel oars oer, likegoed die de útdrukking my tinken oan in apparaat datst oan en út sette kinst. Ik tink dat lêste om de wille fan kostbere stilte.





Beklach

De hagebeammen skrieme
oer it riboskjend spoekekrûd
en it roukleiend raapsied
gappet delslein nei de siken.

Op ’e klaai fleane ferklomme
fûgels har út noed te pletter,
wylst harren healneakene pykjes
fergees longerje nei wat fretten.

It is maaie: leedoansizzend
waaie de waargeasten oer
sompige geaen en grêven.

Maaie: in nije tiid soe it wêze,
mar in nij lûd, dat lit fierstente
lang al op him wachtsje.



fleane

 
Ien prikje, samar klear, mar doe wie it ôfwachtsje wat der fan komme soe. De prik sels die net sear. Se hie dy deis al santich dien, sei de prikster, dat ik siet der ek net oer yn. It gong der fansels foaral om hoe’t it my oer de lea gean soe. By guon koe it nuver beteare.  Yn de bysluter dy’t ik krige, lies ik wêr’t ik mei rekken hâlde moast. Dwilens, pineholle, koarts! Byferskynsels dêr’t ik net op siet te wachtsjen, dat ik joech my jûns bytiids del.   
En pakte it ferkeard út? Krektoarsom! Healwei de nacht bedarre ik yn in dream, in rûs of faaks in hallusinaasje? It wie yn alle gefallen gjin koarts. Wier, wier, ik liich der net om, it wie bjusterbaarlik. Ik koe fleane! Ik fleach as in ûntsnapte fûgel de frijheid temjitte. De wrâld lei ûnder my. Ik skearde yn dûkflechten oer de beammen as sieten se my nei. Ik sile oer bosk en lân, se koenen my net krije. Ik sweefde as in drone boppe giele greiden fol mei hynsteblommen en ik liet my gean. Fleane is ferrekte moai wurk!
Sa sit je jier op jier thús en sa bart der nochris wat. It spite my tige dat ik wekker waard. Gelokkich noch wol yn hegere sfearen en dan joust dy noflik wer del. Wat letter waard it noch gekker. Ik wie op in grut feest en gjinien hie in masker op. Dat feest hie om my net hoecht. It wie my te drok oan ’e holle. Ik gong der even ôf. Doe’t ik de eagen wer tichtdien hie, reizge it my noch troch de holle. Skande tocht ik, al dat folk dat bang foar sa’n prikje is, wylst der safolle wille fan ha kinst. Skande ek, dat ik wiken en wiken wachtsje moat op myn twadde shot om wer fleane te kinnen.    

lêze



 

Dêrearne

 Dêrearne

Bist hjir en dêr net
en hast nearne west,
inkeld yn gedachten
bist witte faak earne.

Earne dêr’tst grinsleas
graach wêze wolle soest,
ast der mar hinne koest:
earne oars as nearne.

Dat dy ûntnadere earne,
dêrst nije kimen seachst,
is fierder fuort as nearne.

Dat neiby, ôfwêzige earne,
dat dyn gedachten pleaget
is like ûnsichtber as nearne.


twaspjalt


De mûne stiet op ’e weau en mealt. It wetter sakket, mar it measte part fan it fersûpte polderlân eaget lykwols as in grutte sompige blikke. It raffelich reid besiket noch wakker de trochsêde petgatten yn de stringen te hâlden.
Keppels guozzen skrasse harren rûte yn de loft en skeare mei it lûd fan in pandekselsonate yn sostenuto oer de keale krite. Manmachtich delstrutsen frette se har sêd oan it subsidiearre boeregers. Swannen driuwe as soargeleaze slachskippen by twaen yn de spegelglêde sletten. Gjin mins of bist dy’t har te nei komt.
Ik sjoch ien wite reager, wylst der foar de winter wol acht omteagen. Wêr binne dy bleaun? Blauwe reagers, binne der noch genôch. By de sleatswâlen del, yn de groppen en tusken it reid spylje se, as iensume wachters yn âld baitsjes, de baas fan it fûgeltsjelân. Op har wite neven en nichten stean se net te wachtsjen. Wat docht dat fine fûgelguod hjir, sille se wol tinke. Se komme út Sûd Europa wist ik. Sûnt in nij klimaat ús temjitte komt hat de wrâld foar har ek gjin grinzen mear. As ymmigranten moatte se it lykwols gauris belije. Dêr’t in wite him om fretten deljaan wol, dêr komt in blauwe him faak fûl oer it mêd. Twaspjalt yn de petgatten. Nuver, want der is romte genôch.



waan

Surplace

Fol fan ferlet binne de tiden
sûnder te ferriden koersen
om te kiezen en te nimmen
nei de simmers fan it suden

of nei de noardlike winters
en troch de speaken hinne
de daagjende eastlike kime,
lykas it westen taastber fier.

Surplace stiet it driuwtsjil
fan in wrâld stil yn it each
fan in wieljende orkaan.

Op it krúspunt fan start
en finish is de foarsprong
foar it falske plat fan waan.



2021

2021 DINGEN

It ljocht wie dy earste dei bysûnder
ûngewoan foar in dei dy’t wol wat stil,
mar fierdersoan hiel normaal ferrûn.

De toan wie net somber, mar helder
en it sicht oer de romte joech perspektyf
yn it palet fan in wikseljende stimming.

It skoep in sûnderlinge sfear, sadat it
my net ferwûndere dat it wat mei my die
en ik stil stie by in ferskaat fan dingen.

Dingen dyst ornaris dochst om te bestean
en dyst litte moatst om te oerlibjen, mar
ek guon dy’t dy sinleas troch de holle gean.

Boppedat skôge ik yn dat dageljocht huverich
it doel fan de dingen dy’t yn de ûnbepade tiid
fan in nuvere winter de wrâld te fiter hienen.

Wêr soe de fierte lizze tocht ik by it tellen
fan de stil bestoarne dagen om my hinne,
wêr leit de kime? En doe draaide ik my om. 


 

neitins