Wy sieten okkerdeis yn in etablissemint dat in namme hat op it mêd fan de skriuwerij, mar dat wie tafal en dat lit ik hjir fierder even bûten beskôging. We troffen inoar as âlde kunde - dat wie ek tafal - en dienen dêrom mei syn trijen in bakje. It wie noch ier op ’e jûn. It sil him oan de atmosfear lein ha, oars soe ik it net witte, mar ien persoan út it selskip moast wat kwyt. In kwestje dêr’t al langer op om stind wie, safolle die daliks bliken. Guon minsken ha wolris muoite om harsels frij te uterjen en dat wie mei dizze ek sa. It wie oan it hiele hâlden en dragen te fernimmen. Mar it hege wurd kaam der lang om let dochs út.
‘Ik moat jim wat fertelle.’ Sa begûn it. It hoegde noch net folle ruchtberens en we moasten der net te folle fan tinke. It wie dúdlik in bekentenis. Dat kin dus ek sûnder drank, tocht ik op it puntsje fan de stoel. De kofje waard krekt foar ús delset. As skroeilucht foar de brân naam de spanning stadich ta, mar de wurden klonken noch aardich koel, doe’t se fan it iene momint op it oare loskamen.
‘Ik moat jim wat fertelle.’ Sa begûn it. It hoegde noch net folle ruchtberens en we moasten der net te folle fan tinke. It wie dúdlik in bekentenis. Dat kin dus ek sûnder drank, tocht ik op it puntsje fan de stoel. De kofje waard krekt foar ús delset. As skroeilucht foar de brân naam de spanning stadich ta, mar de wurden klonken noch aardich koel, doe’t se fan it iene momint op it oare loskamen.
‘Ik bin fan doel en jou in boek út!’ rûgele it oer de tafel. De stim trille al in bytsje. De sprekker wie it hjitte aai kwyt en skeakele de oandacht hiel taktysk direkt troch nei my.
‘Dat hasto ek wolris by de ein hân, net? Hoe moat ik dat oanpakke?’
Ik ferskeukte, licht skrokken, want ik bin net ien dy’t graach rie jout. Dêr ha ik myn ôflear wol fan hân. Op ien of oare wize beteart dat faak net goed. Ik luts wat oan ’e skouders, drok rierend yn it bakje kofje mei neat der yn. ‘Och...,’ fierder kaam ik net. It binne minne tiden hie ik sizze wollen. De tredde persoan oan tafel rêde my lykwols út de penibele situaasje.
‘Ha, in boek útjaan, hoe betinkst it? Is dat noch wol fan dizze tiid?’
De aspirant skriuwer stammere dat elk minske dy’t him oan de driuw fan ferburgen talinten oerjout, der op in dei ek wolris mei foar it ljocht komme wol. Ik fûn it moai sein.
‘En wat foar boek mei dat dan wol net wêze?’ wie it wjerwurd.
‘In Frysk boek!’
It wie op slach stil. De hiele saak like mei te harkjen. Wa’t de earen opstuts wie tsjûge fan it neikommende petear. Ik wie ek sa’n taharker en bemuoide my der sa min mooglik mei. Lit it in foargefoel west ha, want achternei besjoen tink ik, dat ik de bui al hingjen seach. It binne myn wurden dus net, dat sis ik der mei klam even by.
‘Ha, in Frysk boek dus! En ek noch wol útjaan litte, toe mar! Dat der no noch guon binne dy’t dat oandoare, dêr falt my de bek fan iepen.’
‘Hoe sa?’, sei de skriuwer yn spee ferwûndere. De fûle reaksje kaam dúdlik hurd oan.
‘No, dat is samar net klear. Bist wol op ’e hichte mei alle tûkelteammen dy’t dat opsmyt? Witst eins wol wêr’tst oan begjinst?’
‘Dêrom freegje ik it ommers’, wie it ferwar. Helpleaze eagen seagen my oan. Ik sei neat.
‘No, dêr kin ik dy wol wat oer fertelle. Wat sis ik? Ik kin der wol in boek oer skriuwe!’
Ik lake stil wat mei it grapke mei.
‘Der wurdt fan grute', gong it stoef fierder, ‘dat it tsjintwurdich in hiele poepetoer is. Sjoch, yn it ferline kaam it noch wolris foar dat je ergens, bygelyks op 'e merk of op ’e mar, samar in útjouwer tsjinkamen. Dy sei dan: stjoer mar ris wat op, en dan kaam it wol yn oarder. Mar, dat wie eartiids, sokke útjouwers binne der spitigernôch net mear. Hjoed de dei giet alles hiel oars. Se ha no in nasjonale karkommisje of sokssawat oprjochte. De namme is my even ûntsketten, mar dêr moatst dus it manuskript hinne stjoere. Dan giet der earst ien oer gear dy’t útmeitsje sil at it wol wat is. Feitlik giet it om de fraach at it wol wat wurde kin. Want it moat fansels perfoarst sa, sa’t in oar tinkt dat it moat. En dêr wurdt de skriuwer dan by holpen. Dêr ûntkomt er net oan.
‘Ho, ho, ho’, ûnderbriek ik it referaat,’ dat liket my nuver spul, kloppet dy gong fan saken wol?’
‘Ik kin mei namme en tanamme neame wa’t der mei te meitsjen hân hat, en leau my no mar, it is in strange kommisje, dat wik ik dy.’
'Je hoege der dochs net lykas eartiids foar te tekenjen wol?’ sei de oansteande skriuwer mei in benaude blik.
‘Dat hearst my net sizzen, mar ast skriuwer wurde wolst silst op 'e knibbels moatte, oars kinst in boek wol ferjitte.’
‘Binne der soms noch mear betingsten om dêrfoar yn ’e gading te kommen?
‘It moat literatuer wêze!’
‘Literatuer?’
‘Ja, literatuer; wat aparte teksten en net maklik te begripen.’
‘Ik skriuw ferdomme literatuer!’
‘Ha, dêr giesto net oer. Dat beslisse oaren!’
‘No, no, no’, brocht ik der tusken,’ sa slim sil it dochs net wêze?’
‘It is bûge of barste’, sei de kommentator tige wis fan himsels. ‘It is sels al sa mâl, dat der fan in skriuwer dy’t net om lyk woe sein waard, dat it spitich wie dat se him net ophong hienen.’
‘No, no, no' , sei ik wer, ‘wêr hast dat wei? Fan it ynternet tink? Dêr skriuwe alle idioaten ommers alles mar op wat se tinke. Dat hat dochs neat mei literatuer te krijen?’
It leppeltsje foel my út ’e hannen en mitere op ’e grûn. Alle gesichten draaiden ús kant op.
‘It sil dyn famylje mar wêze’, sloech ik de gek der gau mei.
‘Wa? Dy’t ophong wurde moat?’
‘Nee! Dy’t it seit, fansels!’
Ynienen gong de doar iepen. Ik waard der kjel fan. In frommes kaam der yn. Se gong by de taap sitten. Bokkige skouders seach ik, soks falt fuort op.
'It sil wol wat tafalle, soe’t net?’ besocht de Fryske auteur to be noch wat sinnichs te sizzen.
‘Neffens my komt it fan de krisis!’ sei ik, it begûn my ek wat te begrutsjen.
‘Hast al wat ynstjoerd?’ krige de oankommend skriuwer pleagerich te hearen. Der waard net wachte op it antwurd. ‘It skynt dat je yn ’e measte gefallen der hielendal noait wer wat fan hearre.’
‘No, no, no...’ Ik sette it kopke del, de kofje wie stienkâld. Ik hie myn nocht. Je moatte de dingen ek net al te swart meitsje. ‘Dat is my noch noait oerkaam. Se ha om 'e kwaliteit noch noait wat fan my wegere!’
‘Noait?’
‘Nee, oant no ta noch noait!’
Doe’t ik it sei, krige ik daliks it nuvere gefoel as hie ik tefolle sein. Skichtich seach ik oer it skouder. Nuver, no?
It frommes oan de taap wie fuort.
It frommes oan de taap wie fuort.
