De draaibrêge stiet myn kant op keard, de slachbeam wiist as in bajonet omheech. Rom baan, salang it duorret. Under in blau fersketten loft stek ik rap it kanaal oer en fyts mei in sprintsje de mieden yn. Der hinget in waarme dize oer de âlde healannen. Okergiel ferstille ympresjonisme fan in skilderij: de ûngetiders ha de lêste heaklampen krekt fuorthelle. In lette ljip sylt as de rjochtmjittige eigener oer syn hear, moderne boeren ha yn dit fûgeltsjelân neat mear te sykjen.
De dyk draait nei it westen op it wankende skaad fan de beamkraach yn ’e fierte ta. In toerke priemket der skerp boppe út. In kilometer as tsien om der te kommen, skat ik, mar faaks fersjoch ik my der op. Wylst ik even fan ’e fyts ôf moat, byt in fûle brims my yn ’e skonk. In flok en in klets daverje syngroan oer it fjild. De ljip klaut omheech, de brims is dea.
Yn it ienselvige lân sûnder skaad reitsje myn gedachten op ’e doele. Ik lykje hjir net echt te libjen. Ergens wêze en net bestean, dat sprekt ta de ferbylding, mar griist my tagelyk oan. Net om de iensumens, mear omdat it sa definityf oerkomt. As in ferbanning nei de Elysese fjilden, it lot dat net werom te draaien is.
It brike filosofearjen brekt my soer op, want in skoftke letter stean ik foar de twadde kear op itselde krúspunt. Ik kin der amper by, ik bin wer op it plak belâne dêr’t it meagere kring my te pakken krige. Omdat nimmen noch neat my de wei wiist, slach ik mar op ’e dolle rûs in nij paad yn. Wakker fierder! Oer rjochte einen en troch flauwe bochten draait it spitse tuorke geregeld út myn sicht. It soe dochs tichteby komme moatte?
In kreas ferboud boerespultsje, slomjend ûnder in pear grauwe popels, is it earste bytsje beskaving dat ik tsjinkom. Mei de foarkant yn ’e sinne eaget it as in gastfrij stee. In hûs dat minsken wolkom hjit, dat kin ik wol brûke. Sûnder betinken swaai ik de brede daam yn. Wat kâld wetter om myn bidon te follen moat der op syn minst te heljen wêze. Ik tref it, der komt fuort folk ûnder de popelier wei setten. Goed folk, se helje my as in ferdwaalde reizger oan. Ik moat oanskowe, kofje drinke op in smûk terras yn de ûnderwâl. ‘Wêr sil de reis hinne?’ wolle se as earste witte, folge troch de altyd like wichtige fraach: ‘Wêr komme jo wei?’
‘Ik reizgje inkeld om troch de tiid te kommen’, besykje ik mei in kwinkslach te hifkjen wêr’t ik belâne bin. ‘It begjin en ein fan de reis docht der foar my net ta!’ It grapke kin wat lije. It praat komt op de lêsten fan tiidtekoart en de lusten fan alle tiid ha, ek al moat je it soms meitsje. ‘Ik tocht eins dat tiid hjir net mear telt’, sis ik, ’omdat alles yn dit oard al ieuwen lyn foargoed syn beslach krigen hat.’ Dat is de man folslein mei my iens. ‘Ja, wat ús oanbelanget binne tiid en romte hjir foar de ivichheid beklonken!’ stelt er wisberet, ‘dan hoech ik hjir noait wer wei!’
‘It kin hjir oars ek nuver stil wêze, hear’, bringt de frou suver ferûntskuldigjend nei foaren. Har man praat der oerhinne. As in skoalmaster midden yn in les begjint er in ferhandeling oer it begjinpunt fan de Lauwers. De âld stream soe neffens him hast njonken de doar syn oarsprong ha moatte. Hy hat al ris besocht en sykje it yn ’e argiven nei.
‘In ekspedysje nei de boarne fan gelok en de sin fan it libben?’, sis ik út ’e gek.
‘As startpunt foar in kanotocht,’ antwurdet er koart. Hy hat in protte histoaryske kaarten ôfeide, mar de eksakte oarsprong fan it rivierke net fine kinnen. Ik hear de teloarstelling yn syn stim. Hiel lang lyn hat it gebiet ek see west, fertelt er. In trûbadoer hat der sels in liet oer skreaun. ‘Der rûn in wetterwolf troch it lân, it bist leit no wittefier efter de dyk,’ sitearret er. De namme fan de sjonger is er kwyt. Ik doch in gok. ‘Piter Wilkens?’ Dat soe wolris kinne, tinkt er. ‘Is it net wûnderlik’, giet er fierder, ‘dat de see hjir eartiids ferwoastend foar de doar omspoeke hat? Tink dy ris yn wat dat foar de minsken dy’t hjir doe wennen te betsjutten hie? Dêr mei in skriuwer bêst wolris oer te set.’
In see dy't rivier waard, en doe in slink, in sleat, in stippellyntsje op'e kaart, in grins, mar gjin barrière, dy hat de tiid al sljochte. ‘Krekt wat foar Durk van der Ploeg,’ opperje ik. De frou knikt ynstimmend. Se nimt it lêste wurd. ‘Ik wol hjir net âld wurde’, seit se, ‘de winters binne sa ferskriklik lang!’
Faaks hat se gelyk, betink ik my, wylst ik alwer op fyts sit. Faaks is it foar guon better en ferlit dizze wrâld sa hastich mooglik. Oan ’e oare kant, it soe likegoed wol in rike boarne fan ynspiraasje wêze kinne. Keal lân ferrommet de geast. It jout leechte om út te putten.
