op it each ôf: 2019

foarby

It skoft telt net

Om der hinne te gean, om der te kommen

en om der te wêzen, it nimt allegear tiid.

Likegoed giest ûnderweis om dyn doel te

berikken en der te bliuwen salang ast kinst.

Ien dei, in pear dagen, noch langer of in oere,

it skoft telt net, as it de muoite wurdich is

dan muoit dy de reis dy’tst makke hast selden.

Om der wer wei te gean, om achter te litten

dêrst dy deljaan koest en om tebek te sjen:

dat bliuwt dy noch skoften yn de holle sitten,

al rekkest dat spitigernôch oait ek wer kwyt.

sizze se

‘By fyftich persint fan alle tiidskriftabonnees

bliuwt it blêd yn it plestik lizzen, sizze se.’
‘Hoe komst dêr sa by?’

‘Dat ha ik ergens lêzen.’

‘Op internet fansels?’

‘Ja, wêr oars?’

‘Dan is it nepnijs.’

‘Gjin sprake fan.’

‘En dy oare fyftich presint?’

‘Dy pakke it blêd út en besjogge

allinnich de plaatsjes!’

‘Dat fernuveret my neat, ik mei ek graach plaatsjes besjen.’

‘Omdat jim thús froeger lid wienen fan De Lach tink?’

‘Ja, ha de gek der mar mei, mar oanskôchlik materiaal makket wol wizer, dêrom is it ynternet ek sa populêr en wurdt der amper noch fan papier lêzen. ’

‘Dêr koest wolris gelyk oan ha!’

‘Wêr bisto lid fan?’

‘Och, allinnich mar fan ~~XXXXXX~~.’

‘O? Dat is sa’n literêr blêd, of net?’

‘Dat sizze se.’

‘Bist al lang lid?’

‘Al jierren.’

‘Stean der ek plaatsjes yn?’

‘Dat wit ik net.’

‘Hoe sa?’

‘Se sitte noch yn it plestik.’

POMONIA

Ald, âlder, âldfaarslân,

fan in motyf yn 'e holle

as broazele skets út 'e hân

mei inket en houtskoal

in tiidsbyld fan in ferline.

Wiid, winich, stienâld lân,

as karakterbyld mei pinsiel

in ferwosken, rûch portret

fan fergetten klankkleuren

yn it spektrum fan it heden.

Ierdeskier, grien skimerlân

as eachweiding fan eartiids,

en plein air yn it strykljocht

fan hjoed de dei noch altiten

it brânpunt fan de realiteit.

rinners

De ynrinners út Invercargil binne

trochrinners wurden yn Stromness,

mei stappen dy't gjin bergen ferset ha,

mar wol airmiles troch de loft.

Fan it Sûdereilân ûnder de wrâld wei,

bleaunen se yn it noarden op Orkadië

stykjen, om yn it spoar fan oerrinners

in nij dwylpaad troch de tiid te sykjen.

Sa hast ek omrinners, hurdrinners

en dearinners, krekt as skoskerinners

by’t winter tink ik dan, wylst ik yn

myn eigen tempo stadich fierder gean.

loften

'Ik ha hjoed nei in eksposysje west.'

'Hoe soe't ek oars!'

'Ja, it moast wer even wêze.'

'Moderne keunst, tink?'

'Skyscapes, fan Trina Dohan'

'Noch noait fan heard.'

'Ik ek net.'

'Ik bedoel dat ik noch noait fan skyscapes heard ha.'

'Dat binne lânskippen fan de loft.'

'Wolken dus.'

'Ja, en loften, yn dit gefal Skotske loften en wolken boppe lân en see.'

'Aha, dus ek seascapes.'

'Presiis, en it produkt fan in artistike mindscape.'

'Moaie wurden, spitich datst se net goed oersette kinst'.

'Soe 'loftskepping' net kinne en 'seeskepping' foar seascape?'

'Hm… klinkt net ûnaardich.'

'Ik hie se trouwens hast mist.'

'Nee toch?'

'Ik naam de ferkearde doar yn it gebou dêr't de útstalling wie.'

'Hoe koest no sa?'

'Ik foalge de pylk en dy wiisde my de trep op nei boppe.'

'Dat liket my logysk.'

'Dat tocht ik ek, mar ik belâne yn in keamer, mei oan de muorre ien grutte lege list.'

'Lucht en leechte! De ferbylding fan it begjin fan de skepping, dat is pas keunst.'

'Omdat der in rút wiidiepen stie tocht ik hiel even dat der miskien wol ynbrutsen wie, mar…'

'Mar?'

'Doe stapte der in frou nei binnen, rjocht op my ta. Wat ik dêr die? It wie private area. Ik knikte nei de lege list. Ik kom foar de eksposysje, sei ik. Dat wie de oare kant op, die bliken. Ik moast mei har meikomme. Trep wer ôf, bûten by de yngong wiisde se my súntsjes op it boerd. Around the corner! It stie der goed op.'

'Dan stiest do der ek moai op!'

'Se koe der wol om laitsje. Trina, stelde se har oan my foar.'

'De skilderes!'

'Yn heechst eigen persoan brocht se my nei har atelier en gallery.'

'Dat trof!'

'It koe net better. Se fertelde mei in soart nocht oer har wurk, dat my wol wat oan Turner tinken die.'

'Hast dat ek sein?'

'Ja, foarsichtich, want keunstners ha gau in kniest ego. Mar se fûn it in komplimint.'

'No, moai, hast dyn porsje keunst wol wer hân, tink?'

'Sêd en têd en doe moast ik noadich nei it hûske. Dat wie gjin probleem. Trina wiisde nei de gong. 'On your right, around the corner', sei se.

reizgje

gedicht

kleur

Painted Lady

It farve famke siket

nei kleur yn it bestean,

it doel dat har libben

in bestimming jout.

Sa flinteret se grinsleas

en frij troch it fleurige

spektrum fan de simmer.

Of binne it de geuren

dy’t har bewege yn de

snuorje fan har syklus?

Hoe't it ek sit, ik hoopje
foar har dat se net wit,
dat har tiid wol grinzen hat,

want it rint ommers

alwer nei ein augustus.

âldheden

Smytst it ferline net samar fuort,
sels net troch fersin yn in doaze,
bygelyks achter op de fyts ûnder

de snelbiners nei it stoart of de

omrinwinkel, dat is my om it even.

Strún der marris om, it is in grutte

opgarre bulte fan it âlde heden:

it doe dat dien is en ivich foarby,

dêr wol ik it ferline net kwyt, ik

fyts mei myn doaske de fierte yn.

in lofsang

Dyn lûd, dat as it liet fan de ierde klinkt

en faak tenearenacht sûzet yn ’e earen

of djip bolderet as flamjend himelfjoer.

Dyn rook, dat op ’e lippen te priuwen is

en him graach ûndertaastend opsnuve lit

om my bolbjirken yn ûnstjoer te bringen.

Dyn ljocht, dat oeral mei de wjerskyn

fan ferheven loften op myn netflues daget,

dat hat myn wrâldbyld ta libben brocht.

Wylst ik op wjukken opdroegen waard,

seach ik yn dyn spegel de oertiden lizzen.

Ik woe, dat ik dyn takomst sjen bliuwe koe.

ús heidelân

Soleil Vivant

Monet socht it ljocht net yn ’e Wâlden,

dat by’t lemieren as in dimme see oer

ús romrofte heidelân leit en yn ’e rin

fan de dei rimpen oer de beamwâlen lûkt,

om jûns mei it opslûpene skaad as in

útdôve floed yn de skimer te fersûpen.

Oars hie er op it doek wol in ympresje jûn

fan in waarmgriene Maaie, mar net minder

fan blauwyt bepleistere simmerloften of fan

hjerstich, ûntheistere bosk en keale greiden

op in bestindige, sniewyt beripe winterdei

mei glûpend kâld trochwaaide grize tinten.

Ja, Monet hat it ljocht mist yn ’e Wâlden

en Vincent kaam net fierder as Drinte.

kearpunt

Net elke

bestimming

is it doel

datst sikest,

sa 'st ek net oeral

dyn bestimming fynst,

mar as de bestimming

al it doel wêze moat,

dan docht it plak

der amper ta,

omdat elk doel

dêrst dysels fynst

in bestimming is

dy't in thús

wêze kin.

yntrospeksje

Ik kaam mysels hjoed tsjin,

bûten stie syn fyts al klear,

hy rekke yn in twapetear

en dat wie my min nei't sin.

Wachtsje op in oar, der is neat

minder hat de tiid my leard.

Ik kaam mysels hjoed tsjin

en tocht: wêr silsto hinne?

Sikest noch in bestimming

of hat dyn loftfyts in lekke bân?

Dat is mysels ek wol oerkaam,

dan is it moed min te finen.

Ik kaam mysels hjoed tsjin.

romtetiid

We wurde troch de tiid sketten,

se sizze dat it mei in knal begûn,

hoe hurd en wêr’t it hinne giet,

dat wit gjinien, mar it skot is fallen,

we kinne net werom, dat is de wet.

We wurde troch de tiid ferrifele,

dy hâldt noait en nergens op: tinke se,

lykas de romte grinsleas wêze soe,

al is it wis dat we oait de ein fine sille,

allinnich wit gjinien wannear’t dat is.

We wurde troch de tiid ynhelle, sels

al fleane we in slach hurder as it lûd,

dat my tinkt, de romte dy’t we noch ha,

kinne we better mar goed benutte, ear’t

we ferdwine yn it grutte, swarte gat.

by't maitiid

Wylst

ik ûnderweis

yn de sinne

in hagebeam

blomkjen sjoch,

oerfalt my

de gedachte

dat ik der

op in dei

net mear bin,

tagelyk komt

my de winter

yn ’t sin

en tink ik:

soe de snie

dan krektlike

wyt wêze
as de
hagebeammen

yn maaie binne?

it ferskil

Safolle boeken dy’tst noch net lêzen hast, sa’n protte dy’tst noch lêze wolst en dan ek noch al dy masterwurken dy’tst noait lêze silst. It is krekt as mei in soad plakken op de wrâld dêr’tst sa graach noch ris hinne wolst, mar dêr’tst nei alle gedachten noait komst. It bliuwt der by. Sels al leit dat gaadlike guod leidich binnen hânberik of kinst it online en yn ’e boekhannel maklik besette, it binne en bliuwe suver ûnberikbere bestimmingen.
Mei tiid hat it net folle te krijen, tiid om te lêzen is der mear as tinkst en mei dy tiid kinst talis meitsje. Faaks hat it wol wat mei it formaat te krijen, want sels al bliuwe dikke boeken dy lykas fiere reizen gauris langer en better by, se bliuwe as reizen dy’t hieltiten mar we útsteld wurde faak it langste lizzen. Net oars as wie in dik boek in swier te rissen lêst, dêr’t net elkenien de ein fan hellet. Sa’n boek dat amper lêzen wer mei nei hûs werom komt, mei de ferbrutsen magy fan it ferhaal noch yn it kaft ferburgen, as in ûnferwachts ôfkappe reis.
It is fansels tige spitich dat al dy boeken harren ferhaal net kwyt kinne. Tagelyk is it tryst datst in protte reizen yn it literêre lânskip noait meitsje silst. En is it net begrutlik datst net mei alderhande nijsgjirrige minsken út de ferhalen yn de kunde komst? Wat dochst dy as lêzer eins nuver te koart. Kinst dy ek ôffreegje: wat dochst dy boeken oan? Boeken fertsjinje better. Boeken wolle net yn it stof fan ferjitnis wachtsje oant se lang om let oppakt wurde. Hawar, it is net oars, ik ha my der by dellein, de wrâld dy’t it ferskil yn in minskelibben meitsje kin, sil wol in sletten boek bliuwe.

tûk

Aksioma’s

In tûke skriuwer is wat oars as in literêr merakel.

In literêr merakel skriuwt gjin tûke tekst.

Net alle skriuwers binne literêre merakels.

Tûk skriuwe stiet tsjinoer keunst, lykas in

beskaat talint streekrjocht tsjinoer in jefte stiet.

In jefte ûntjout him út himsels mei rêde stappen,

wylst talint yn ’e regel stadichoan mei muoite waakst.

Skriuwers mei in jefte ha dat sels faak net yn ’e gaten.
Bejeftigen ha wol ris in gebrek oan eigenwearde.

Tûke skriuwers gean faak mei harren talint op ’e rin.

In talint kin min krityk op syn/har boek ferdrage.
In tûke kritikaster is net itselde as in tûke lêzer.

It nut fan krityk op in boek is diskutabel.

Kritikasters binne selden tûker as de trochsnee lêzer.

Boeklêzers binne oer it generaal net dom.

In boek skriuwe, dat is tûk, mar gjin merakel.

In boek lêze, dêr wurdt de lêzer tûker fan.

In tûk boek is hast itselde as in merakel.

oarsom

Ik wit net wat dat is mei de tiid. Giet it hurder ast reizgest? Of giet de reis fierstente fluch foarby? Underweis wachtsje duorret dêrtsjinoer hast altiten te lang, mar dan is it achternei faak wer folle flugger foarby gong ast tochtst. Der by sitte of wat rinne makket soms ferskil, want foar it gefoel ferrint de tiid faak hurder as't yn beweging bist, al fleane in protte lange oeren sitte yn it fleantúch ek wolris yn in sucht foarby.

Ja, it is in nuver spul mei de tiid. Net inkeld de fraach wêr’t it bliuwt is nijsgjiirrich, mar ek: wêr komt it wei? Wêr’t it hinne giet is it geheim fan de smit. Guon reizen duorje dy soms net lang genôch, wylst somtiden woest dat it wat mear opsjitte koe. Yn't foar hast it noch net sa yn’ e gaten, want it ferrifeljende tiidsbesef oerfalt dy faak pas ûnderweis. Dan besefst dat tiid hielendal gjin fêste faktor is, mar in begryp dat dy te fiter hat. Dan is it nacht as it ergens oars noch ljochtdei is. Dan is it heechsimmer en hiel fierfuort djip winter.

Nee, ik wit net wat it is mei de tiid. Ik bin de rjochting ek al kwyt. Want de sinne stiet net yn it sûden, mar skoot om tolve oere middeis heech yn it noarden foarby. Hy draait wol fan it easten nei it westen, mar giet hiel apart fan rjochts nei lofts. Dat is wennen. En as ik nachts nei de stjerren sjoch, dan mis ik de fertroude loft. Neat is itselde. Al duorret it net lang mear, dan ferlit ik de wrâld, dêr't de tiid der noch even net ta docht.